Biologische bordeauxwijn in opmars

Nu is nog maar ongeveer acht procent van alle wijnen in de regio Bordeaux biologisch, maar dat aandeel stijgt enorm snel. In 2018 werd 10 procent meer biologische Bordeaux-wijnen verkocht dan het jaar ervoor. “En het zijn niet de minsten die meedoen”, vertelt correspondent Frank Renout aan de VRT. “In 2018 werd het wereldberoemde Château Latour officieel gecertificeerd als biologisch. Begin van dit jaar liet het al net zo befaamde Château d’Yquem weten alle ‘landbouwgiffen’ de deur uit te willen doen.” Eerder dit jaar stond Bordeaux nog in rep en roer toen een rechter voor het eerst een wijnboer aansprakelijk stelde omdat een medewerker van hem ziek werd van de gebruikte gewasbeschermingsmiddelen.

De Franse wijnstad Bordeaux is langzaamaan bezig met een biologische omwenteling. En dat de toppers overstag gaan, kan wel eens een domino-effect hebben, zeggen specialisten. "Ik denk dat over vijf jaar een meerderheid van de Bordeaux-wijnen op duurzame wijze wordt gemaakt", reageert Stéphanie Barousse, algemeen directeur van Château de la Dauphine, dat in 2015 100 procent biologisch werd. "Wij hebben de productiewijze veranderd voor de gezondheid van ons personeel. We wilden niet meer dat onze mensen in de wijngaard staan en daar giftige dampen inademen. En dat niet alleen: in onze omgeving staan ook huizen, scholen en een bejaardenhuis."

Aanleiding voor de opkomst van bio, is het heftige debat dat al een aantal jaren woedt over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Frankrijk is wereldwijd een van de grootste gebruikers van bestrijdingsmiddelen en de Franse wijnboeren worden afgeschilderd als de grootste ‘boosdoeners’. Tegelijkertijd vragen de consumenten steeds vaker om eerlijke producten, en dus ook om wijnen die duurzaam zijn gemaakt.

Verder was er de laatste jaren veel aandacht voor de zaak rond Sylvie Berger. Zij werkte jarenlang in wijngaarden bij Bordeaux, en kreeg de ziekte van Parkinson. Neurologen in het ziekenhuis van Bordeaux zeiden na onderzoek dat die ziekte veroorzaakt was door het gif dat in de wijngaard werd gebruikt waar ze werkte. Dit jaar kreeg de zaak een opvallende juridische draai. De rechter hield de wijnboer waar Berger werkte, aansprakelijk voor haar ziekte. "De werkgever is ernstig in gebreke gebleven, stelde de rechter. Hij had ons moeten beschermen tegen de landbouwgiffen", aldus Sylvie Berger over het vonnis.

Het was voor het eerst dat een Franse rechter een wijnboer aanwees als schuldige voor het ziek worden van zijn personeel door het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. De uitspraak wordt dan ook gezien als een revolutie in Bordeaux, het wereldwijde wijn-Mekka. "Ik hoop dat de uitspraak een voorbeeldfunctie zal hebben", zegt Sylvie Berger. "Ik hoop dat andere werknemers tussen de druivenstokken zich nu gesteund voelen. Dat ze zich durven uitspreken en ook stappen durven te nemen. Want voor velen geldt toch een soort omerta: in Bordeaux hoor je niet te praten over landbouwgiffen."

Behalve van de kritische maatschappij gaat er ook van de Franse overheid een impuls uit om minder chemie in te zetten bij het beschermen van gewassen. Daartoe lanceerde het landbouwministerie al drie opeenvolgende ‘ecophyto’-plannen, waarbij een netwerk van pioniers aan collega-landbouwers toont hoe dat mogelijk is. Frankrijk liet ook lange tijd verstaan dat het glyfosaat snel kwijt wil, maar uiteindelijk bleek het totaalherbicide toch te belangrijk voor landbouwers. Na 2020 zouden ze wel zonder moeten kunnen, en in 2022 wil Frankrijk mee ijveren voor het intrekken van de markttoelating van glyfosaat op EU-niveau.

De ecophyto-plannen resulteerden nog niet in de verhoopte daling van het pesticidengebruik op Frans grondgebied. In 2008 ging de overheid er mee van start, met de ambitie om het chemiegebruik met een kwart te reduceren tegen 2020 en te halveren tegen 2025. De praktijk is weerbarstig want tussen 2014 en 2016 nam het chemiegebruik met 12 procent toe en een jaar later (+0,3%) ging het de gewenste richting nog steeds niet uit.