Belpork voortrekker in antibioticumregistratie varkens

AB Register, het monitoringsprogramma voor antibioticumgebruik in de varkenshouderij, bestaat ruim anderhalf jaar. Het project ontstond begin 2014 in de schoot van Belpork, beheerder van het Certus-lastenboek, en geeft iedere deelnemer inzicht in zijn antibioticumgebruik. Via een handig bedrijfsrapport kan hij dat vergelijken met het gemiddeld antibioticumgebruik op de bedrijven van ruim 3.300 collega’s. In 2016 blijft Belpork pionieren, onder meer met een benchmark van dierenartsen als voorschrijvers van antibiotica, een uitbreiding naar alle varkensbedrijven en een gerichte aanpak van de grootgebruikers.

Op ruim 3.300 varkensbedrijven in ons land wordt het antibioticumgebruik geregistreerd. Drijvende kracht achter dit monnikenwerk is Belpork vzw, de beheerder van het lastenboek Certus, en de uitvoerde macht is de wetenschappelijke eenheid van het kenniscentrum AMCRA. Elke varkenshouder die aangesloten is bij het Certus-kwaliteitssysteem, bij CodiplanPlus Varken of aan Colruyt levert en daarbij het lastenboek van de retailer volgt, neemt automatisch deel aan het monitoringsprogramma. Het gaat om twee derde van het totale aantal varkensbedrijven in ons land. Samen huisvesten zij 75 procent van de totale varkensstapel.

Volgend jaar wordt het datacollectiesysteem ook toegankelijk voor varkenshouders die niet deelnemen aan een lastenboek. Dierenartsen hadden daarop aangedrongen omdat zij interesse merkten bij hun andere klanten. Deze groep van varkenshouders zal op vrijwillige basis kunnen deelnemen aan de monitoring. Het is de varkenshouder die de eindverantwoordelijkheid draagt voor de gegevensverstrekking maar in de praktijk doen de erfbetreders het werk. Een 250-tal verschaffers van antibiotica (dierenartsenpraktijken maar ook mengvoederfabrikanten en enkele apothekers) registreren maandelijks de verkochte antibiotica door middel van een online applicatie. De varkenshouder ziet er op toe dat de input correct is.

Eind vorig jaar werden de verzamelde gegevens voor het eerst geanalyseerd en in een bedrijfsrapport gegoten voor alle deelnemers. Ondertussen volgden nog twee rapporten (halfjaarlijks 2014 en jaaroverzicht) en hebben de varkenshouders hun antibioticumgebruik een eerste keer kunnen benchmarken voor de eerste zes maanden van 2015. In 2016 start Belpork met de rapportering voor dierenartsen. Naar analogie met de varkenshouders zullen ook zij hun voorschrijfgedrag onderling kunnen vergelijken. Voor de rapportering aan varkenshouders en dierenartsen heeft Belpork een dienstverleningscontract afgesloten met de wetenschappelijke eenheid data-analyse binnen het kenniscentrum AMCRA.

Evelyne De Graef, coördinator van AMCRA, legt uit waar al die rapportering toe moet leiden: “Het datacollectiesysteem laat ons toe om per diersoort het antibioticumgebruik op niveau van veehouder en dierenarts te kwantificeren. Ook kunnen we de evolutie doorheen de tijd kwantificeren. Zowel bij veehouders als dierenartsen is een benchmark mogelijk zodat we de veehouders en dierenartsen met een hoog antibioticumgebruik of een kwistig voorschrijfgedrag kunnen opsporen. Bij de grootgebruikers moet het diergezondheidsmanagement aangepakt worden. Op de corrigerende maatregelen zal toezicht uitgeoefend worden via de lastenboekbeheerders.” Waar het AB Register in de varkenshouderij al stevig door ontwikkeld is, staat het voor vleeskippen en -kalveren nog maar net in de startblokken. Voor vleeskippen zit het er het eerst aan te komen. Dat verloopt onder de vleugels van Belplume, de beheerder van het lastenboek voor de braadkippenhouderij.

In Vlaanderen ligt de focus dus op de intensieve veehouderij, in tegensteling tot Wallonië waar de rundveehouderij economisch veel belangrijker is en datacollectie daarom start in die sector. De federale overheid streeft vanaf 2016 naar verplichte registratie voor de diersoorten varkens, pluimvee en vleeskalveren. De datacollectie door de sector zal doorstromen naar de overheidsdatabank Sanitel Med zodat veehouders niet twee keer met dezelfde input belast worden.

Op 1 januari 2016 gebeurt er een update van het Certus-lastenboek. De strijd tegen antibioticaresistentie blijft een prioriteit zodat Belpork heeft beslist om een aantal bijkomende autoregulerende maatregelen te implementeren. Coörinator Sharon Lagast zet ze op een rij: “De tien procent bedrijven met het hoogste antibioticumgebruik worden verplicht om maatregelen te nemen. Voorschriften voor met antibiotica gemedicineerde voeders, alsook alle verschaffingen van antibiotica voor de geneesmiddelenkast op het bedrijf, kunnen enkel nog worden afgeleverd door de bedrijfsbegeleidende dierenarts of zijn plaatsvervanger.” Certus zet ook in op het versterken van de relatie tussen de veehouder en zijn dierenarts door die laatste automatisch inzage te geven in het antibioticumrapport. Door een één-op-één relatie tussen veehouder en dierenarts vermijdt men dat meerdere dierenartsen bij een veehouder over de vloer komen met het risico dat ze elkaar de zwarte piet voor een hoog antibioticumgebruik doorspelen.

Zogenaamde rode producten zullen Certus-varkenshouders enkel nog onder strikte voorwaarden kunnen gebruiken. Met ‘rode producten’ wordt verwezen naar de kleurcode die AMCRA introduceert. Evelyne De Graef: “We baseerden ons op het belang van een antibioticum voor de humane en diergezondheid. Rood betekent van kritisch belang en mag daarom pas in laatste instantie in de diergeneeskunde gebruikt worden, na diagnose door een dierenarts en als aangetoond is dat andere middelen niet werken. Bij resistentie tegen een geel middel gaat de keuze eerst uit naar een oranje middel en pas daarna naar een rood middel.” Het bedrijfsrapport maakt niet alleen een kwantitatieve vergelijking van het antibioticumgebruik, het neemt ook dit kwalitatieve aspect mee door in een schijfdiagram weer te geven hoe groot het aandeel van rode, oranje en gele middelen is in het totale verbruik.

Binnen het project AB Register blijft communicatie uitermate belangrijk. “We communiceren op verschillende niveaus en bieden ondersteuning voor een correcte antibioticaregistratie”, zegt Sharon Lagast. Dat gebeurt via nieuwsbrieven, een website, brochures, enz. Een varkenshouder wordt via een individuele mailing op de hoogte gehouden van het verschijnen van zijn bedrijfsrapport en van eventuele fouten in de dataregistratie. Belpork wil de data-analyse immers zo correct mogelijk kunnen uitvoeren. Varkenshouders die met vragen zitten, kunnen via telefoon en e-mail terecht bij de helpdesk.

Het hele project rond antibioticumregistratie is geprefinancierd door Belpork. In overleg met de landbouworganisaties is nagedacht over een duurzame vorm van financiering. Nu de datacollectie uitgebreid zal worden naar andere diersoorten zullen de middelen geput worden uit het Sanitair Fonds. Dit door de veehouders gefinancierd fonds vergoedt de schade wanneer dieren geruimd moeten worden vanwege een uitbraak van een besmettelijke dierziekte. De voorbije jaren werd een financiële reserve opgebouwd die nu goed besteed kan worden aan de strijd tegen antibioticaresistentie.