Zuid-Afrikaanse platteland sterft langzame dood
De aarde heeft zich gevormd tot een harde korst. Het kwik staat op 34 graden. De Westkaap, de provincie waarvan Kaapstad de hoofdstad is, kampt voor het tweede achtereenvolgende jaar met grote droogte. Net als de Noordkaap, waar veehouders domineren.
De dammen van boer Treurnicht staan droog. Vier heeft hij er op zijn duizend hectare land. Normaliter houden ze genoeg water om de droge tijd door te komen. Nu wandelen schapen op de bodem.
De graanoogst is van de velden gehaald, en de wijnboeren laten hun druiven plukken. De schade kan opgemaakt worden. "Normaal haal ik bijna 2 ton graan van een hectare", rekent boer Treurnicht voor. "Dit jaar haalde ik 0,9 ton, vorig jaar 0,7 ton". Op de oogst die net is binnengehaald verloor Treurnicht één miljoen rand, 135.000 euro. Wijnboer Hanroe Koetzen, even verderop van Treurnicht, zag de kwaliteit van zijn druiven in een week door extreme hitte dalen van de eerste graad naar de derde graad. "Dat kost mij duizend rand (130 euro) per ton".
Voor de commerciële, blanke boeren in de West- en Noordkaap is de huidige droogte een zware klap. Maar de gevolgen laten zich niet alleen voelen onder de blanke boerenstand. Zij vormen nog altijd de ruggengraat van de economie op het platteland; zij verschaffen werk aan kleurlingen en zwarten, zij maken het inkomen van leveranciers en winkeliers in de honderden dorpjes.
De droogte heeft alle initiatieven stilgelegd die er waren voor steun aan opkomende boeren uit de kleurlingen- en zwarte gemeenschap. "Deze droogte raakt iedereen", zegt Treurnicht. Tienduizenden seizoenarbeiders blijven zonder werk, en missen het geld voor schoolboeken of uniformen voor hun kinderen. Zij hadden tien, vijf jaar geleden een paar maanden werk per jaar, wat net genoeg was om het hoofd boven water te houden. Niet langer.
Boeren moeten hun vee afslachten, of hun producten doordraaien wegens slechte prijzen. Anderen kunnen hun zaken niet langer draaiende houden, na de wezenlijke koerswijzigingen van de afgelopen tien jaar in het landbouwbeleid en met de droogte als de genadeklap.
De droogte van dit seizoen toont hoe het platteland van Zuid-Afrika is veranderd sinds de afschaffing van de apartheid. "De wetten van de economie regeren nu op het platteland. Boeren kunnen twee dingen doen: aanpassen of doodgaan", zegt Carl Opperman, directeur van een belangenorganisatie van commerciële boeren. Ten tijde van het blanke minderheidsregime ontving het platteland enorme subsidies. Subsidies zijn gestopt, bescherming van de boeren door vaste prijzen te bieden is afgeschaft omdat de huidige politiek lage prijzen wil voor de stedelijke bevolking, de achterban van de regeringspartij ANC.
Opperman nuanceert: "Wat het voor ons bijna onmogelijk maakt te overleven, zijn de subsidies die het Noorden aan de eigen boeren geeft: de Europese Unie, Amerika. Tegen dat gesubsidieerde graan kunnen wij niet concurreren." Met de concurrentie uit de EU en VS en met het wegvallen van de traditionele regeringssteun voor het platteland moeten boeren zoeken naar manieren om overeind te blijven, als een echte zakenman. Schaalvergroting en diversifiëren is daarbij het motto.
