"Schaalvergroting kan impuls geven aan duurzaamheid"

Schaalvergroting is voor veel bedrijven een belangrijke strategie om op langere termijn te kunnen voortbestaan. Toch is dit niet alleen positief voor hun rendabiliteit, zij kunnen hierdoor ook innoveren en duurzamer produceren. “Investeringen voor dierenwelzijn en milieu zijn financieel vaak alleen verantwoord bij een uitbreiding van de productie”, zeggen onderzoekers van Wageningen Universiteit in Nederland.

Het onderzoek bestudeerde de gemiddelde bedrijfsomvang van Nederlandse glastuinbouwbedrijven, melkveebedrijven, pluimveebedrijven en varkenshouderijen in de periode 1985-2008. Daaruit blijkt dat de bedrijfsomvang is toegenomen en dat die toename het sterkst is op vleeskuiken- en glastuinbouwbedrijven. Toch verwachten de onderzoekers dat het familiebedrijf ook in de toekomst het overheersende bedrijfstype zal zijn in Nederland.

Volgens Wageningen Universiteit realiseren grotere bedrijven een hogere arbeidsproductiviteit en beschikken ze vaker over een bedrijfsopvolger. De ondernemers op grote bedrijven en hun potentiële opvolgers zijn veelal hoger opgeleid, maar de verschillen in opleidingsniveau zijn eerder gering. Ook zijn grote bedrijven moderner ingericht en ze lopen grotere financiële risico’s dan kleinere bedrijven.

De gezondheid van dieren op grotere land- en tuinbouwbedrijven is gelijk aan of beter dan op kleinere bedrijven. “Als we zien dat de grote bedrijven moderner zijn ingericht en de gezondheid van de dieren gelijk of beter is, dan kan eenzelfde conclusie worden getrokken voor het welzijn van de dieren”, menen de onderzoekers. Wel blijkt dat de variatie in antibioticagebruik toeneemt naarmate de bedrijven groter worden. Sommige grote bedrijven hebben veel antibiotica nodig, anderen kunnen ziekten uit hun stal weren zonder dat ze meer antibiotica nodig hebben dan kleine bedrijven.

Grotere bedrijven zijn milieu-intensiever en dit kan een grotere milieubelasting tot gevolg hebben, maar dat is niet noodzakelijk zo. “Grotere bedrijven investeren eerder en meer in milieumaatregelen, mede door strengere milieuregelgeving. Per dierplaats hebben zij een lagere milieu-emissie dan kleine bedrijven”, concluderen de Nederlandse onderzoekers.

Op vlak van impact op het landschap heeft schaalvergroting minder effect. “Er zijn immers minder actieve bedrijven binnen een sector. Wel is het belangrijk te bekijken hoe die steeds groter wordende bedrijven in het landschap ingepast worden”, stelt het onderzoek. "We zien dat er meer verkeer ontstaat bij een groot bedrijf. Vooral in de glastuinbouw wordt dit versterkt door trends als vaker, verser en sneller. Maar op regio- en sectorniveau hoeft schaalvergroting niet te leiden tot een verkeerstoename”, klinkt het.

De resultaten van dit onderzoek zullen gebruikt worden in het kader van een maatschappelijk debat dat deze zomer wordt gehouden over schaalvergroting in de Nederlandse veehouderij.

Meer informatie: Rapport 'Schaalvergroting in de land- en tuinbouw. Effecten bij veehouderij en glastuinbouw.'