"5 manieren om als overheid meer natuur te stimuleren"

In de nasleep van de farce rond de boskaart kaarten verschillende stemmen uit de natuur- en milieusector het “falende natuurbeleid” aan. Ook politici weten al decennia dat het anders moet, maar de uitwerking loopt al even lang stuk op de gevestigde machten, zo klinkt het. Nochtans zijn er heel wat ideeën over hoe het wel kan. Door woonuitbreidingsgebied om te zetten in natuurgebied, bijvoorbeeld, of de verpaarding van het landbouwareaal een halt toe te roepen. 

Voor de natuur- en milieubeweging is het duidelijk: de vaudeville rond de boskaart is geen accident de parcours, het is een symptoom van een falend natuurbeleid. “De visie is er, al twintig jaar zelfs, maar het ontbreekt de regering aan moed en budget om ze waar te maken”, zo is de teneur. In De Standaard opperen verschillende stemmen uit de natuursector ideeën waar niet alleen de natuur, maar heel Vlaanderen wel bij vaart.

Een eerste optie is het omzetten van woonuitbreidingsgebied in natuurgebied. “Vlaanderen telt nog steeds 12.000 hectare woonuitbreidingsgebied”, aldus Erik Grietens van Bond Beter Leefmilieu. “Het is reservebouwgrond, aan te snijden als de woonzones niet zouden volstaan om de bevolkingsgroei op te vangen. Alleen: we weten intussen dat we die níet nodig zullen hebben. Net zoals we weten dat we aan groenzones wel een tekort hebben - van de 10.000 extra hectaren bos die in 1997 beloofd werden, zijn er hooguit 2.000 gerealiseerd. Waarom maken we van die overbodige reservewoongebieden dan geen natuurgebied?”

Om de historische fouten van de gewestplannen recht te zetten, is geld nodig, veel geld. “Dat hoeft onze politici niet af te schrikken”, zegt Grietens. “De overheid moet eigenaars 80 procent van de waardevermindering betalen als ze de bestemming wijzigt, zoals met de boskaart. Maar als natuurgebied wordt omgezet in bouwgrond of bedrijvenzone betaalt de eigenaar nauwelijks belasting op die meerwaarde. Als je die belasting ernstig neemt, heb je geld om je planschade te vergoeden. Ook de leegstandsbelasting moet volgens Grietens omhoog en gebruikt worden om eigenaars te compenseren die hun grond vergroend zien. Een ander deel van de oplossing zouden verhandelbare bouwrechten kunnen zijn, waarbij eigenaars van slecht gelegen gronden ter compensatie een bouwgrond krijgen die in kerngebied ligt.”

Behalve de verkaveling bedreigt een ander fenomeen de open ruimte. “Noem het de verpaarding van Vlaanderen”, aldus Erik Grietens. “Op een derde van de Vlaamse weiden staat tegenwoordig een paard. Oude boerderijen worden almaar vaker opgekocht door niet-boeren - door advocaten, kinesisten, B&B-uitbaters en paardenliefhebbers. Velden worden tuinen, en de druk op landbouwgebied stijgt. Dat duwt de prijzen voor landbouwgrond naar ongeziene hoogten. Waardoor boeren elders open ruimte opzoeken en natuurbeschermers het op hun beurt moeilijk krijgen om nog gebieden te kopen. Enkel beroepslandbouwers moeten dus landbouwgrond kunnen kopen.”

Natuurpunt van zijn kant suggereert ook dat binnen de landbouwsector heel wat kansen liggen voor het realiseren van meer natuur. “De biodiversiteit in landbouwgebied gaat er dramatisch op achteruit”, aldus Wim Van Gils van Natuurpunt. “Dat zal alleen veranderen als de boeren drastisch anders gaan werken. Ze zouden bijvoorbeeld kunnen maaien en akkers bewerken met aandacht voor dieren. We hebben goede reservaten, maar die terreinen zijn eenzame eilanden in de woestenij die Vlaanderen voor de rest is.”

Een vierde idee is het aanwakkeren van het besef dat natuur essentieel is voor de gezondheid van de burgers. “Er zijn de fysieke effecten, maar ook in de strijd tegen stress, burn-out en depressie kan de natuur een wezenlijke rol spelen”, aldus Van Gils. “Waarom zou het natuurbeleid exclusief de bevoegdheid van de minister van Leefmilieu en Natuur zijn? Als Maggie De Block preventie ernstig neemt, kan ze het best ook investeren in natuurzorg, bijvoorbeeld in stadsbossen. Natuurgebieden zijn de gezondheidszorg van de toekomst.”

Tenslotte moeten politici ook voldoende beseffen dat er met natuur ook een centje te verdienen valt. “Onze politici laten het uitschijnen alsof een keuze voor de natuur automatisch een keuze tegen de economie is”, zegt Ignace Schops, directeur van het Regionaal Landschap Maas en Kempen. “Dat is onzin: investeren in de natuur is niet nefast voor de economie, het stimuleert ze net. De overheid moet het voortouw nemen in de energiewende. De auto was ook nooit zo'n succes geworden als de overheid geen wegen had aangelegd. Als België bij de industriële revolutie het voortouw kon nemen, waarom dan nu niet?”