2023 was het warmste jaar ooit
2023 was het warmste jaar sinds het begin van de metingen. Dat meldt het aardobservatieprogramma van de Europese Unie, Copernicus Climate Change Service (C3S). Een verklaring voor de ongewone hoge luchttemperaturen zou onder meer de stijgende concentraties aan broeikasgassen in de atmosfeer zijn en de weerfenomenen La Niña en El Niño.
In zijn klimaathoogtepuntenrapport voor het jaar 2023 brengt C3S de klimaatextremen van het voorbije jaar in kaart. Uit temperatuurgegevens die teruggaan tot 1850, blijkt dat 2023 het warmste kalenderjaar ooit was. De wereldwijde gemiddelde temperatuur bedroeg het voorbije jaar 14,98 graden Celsius. Dat is 0,17 graad Celsius warmer dan in het vorige recordjaar 2016. Ten opzichte van het pre-industriële niveau van 1850 tot 1900 was het 1,48 graad Celsius warmer. “In 2023 steeg de wereldwijde gemiddelde temperatuur meer dan we verwacht hadden”, aldus de C3S-wetenschappers.
"Naar alle waarschijnlijkheid hebben we net het warmste jaar uit onze geschiedenis achter de rug, en misschien wel één van de warmste jaren of het warmste jaar van de laatste 100.000 jaar", benadrukte C3S-directeur Carlo Buontempo op de rapportvoorstelling. Voor het eerst was elke dag in 2023 minstens één graad Celsius warmer dan het pre-industriële niveau van 1850 tot 1900. Op bijna de helft van de 365 dagen van het jaar was het minstens 1,5 graad Celsius warmer. 17 en 18 november waren de uitschieters in 2023 want dan was het zelfs meer dan 2 graden Celsius warmer: een primeur.
Van juni tot en met december was het elke maand warmer dan de overeenkomende maanden van elk vorig jaar, blijkt verder nog uit het rapport. Juli en augustus gaan de geschiedenisboeken in als de warmste maanden die ooit geregistreerd zijn.
Boven de afgesproken grens
In 2015 werd in het Klimaatakkoord van Parijs de ambitie vastgelegd om de opwarming te beperken tot 2 graden en liefst tot 1,5 graad Celsius. De recordcijfers van november willen niet per se zeggen dat deze ambitie hierdoor naar de vuilbak verwezen mag worden. Het klimlaatakkoord hanteert gemiddelde temperatuurverschillen over periodes van tien tot twintig jaar.
Moeten beleidsmakers de 1,5 graaddoelstelling dan maar laten varen? "Absoluut niet", zei Samantha Burgess, adjunct-directeur van C3S. "We zullen waarschijnlijk wel 1,5 graad Celsius overschrijden: dat is de fundamentele fysica van het systeem", vervolgde ze. "De realiteit is echter dat elke fractie van een graad telt. We weten dat hoe warmer de atmosfeer is, hoe warmer ons klimaat is, hoe intenser en frequenter extreem weer is."
Ongewoon warm zeeoppervlak
Een verklaring voor de ongewoon hoge luchttemperaturen vormen de ongekend hoge oppervlaktetemperaturen in de oceaan, legt de C3S uit. Die worden dan weer veroorzaakt door de voortdurend stijgende concentraties van broeikasgassen, die in 2023 de hoogste niveaus bereikten ooit gemeten in de atmosfeer. Ten opzichte van 2022 nam het gehalte aan koolstofdioxide (CO2) met 2,4 deeltjes per miljoen (ppm) toe tot 419 ppm. Het gehalte aan methaan (CH4) steeg met 11 deeltjes per miljard (ppb) tot 1.920 ppb.
Een andere drijvende kracht achter de ongekend hoge zeeoppervlaktetemperaturen is een patroon dat de El Niño Southern Oscillation (ENSO) genoemd wordt. Bij dat patroon schommelen de temperaturen in het centrale en oostelijke deel van de Stille Oceaan tussen koelere (La Niña) en warmere (El Niño) omstandigheden dan gemiddeld. Dat heeft een invloed op de temperaturen en het weer over de hele wereld. La Niña kwam begin 2023 tot een einde. De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) verklaarde dat El Niño in juli van start is gegaan. Maar ook zonder El Niño zou 2023 een uitzonderlijk jaar geweest zijn, benadrukt Burgess. “In de oceaan werden immers sinds april recordtemperaturen gemeten, dus lang voor El Niño van start ging.”
En ook buiten het centrale en oostelijke deel van de Stille Oceaan droegen hoge zeeoppervlaktetemperaturen bij aan de records in 2023: mariene hittegolven kwamen onder meer voor in de Middellandse Zee, de Golf van Mexico en de Caraïbische Zee, de Indische Oceaan en het noorden van de Stille Oceaan, en het noorden van de Atlantische Oceaan.
"2023 was een uitzonderlijk jaar waarin klimaatrecords als dominostenen over elkaar tuimelden", besluit Burgess in het rapport. "De extremen die we de afgelopen maanden hebben waargenomen, laten op dramatische wijze zien hoe ver we af staan van het klimaat waarin onze beschaving zich ontwikkelde", treedt Buontempo haar bij. "Als we onze portefeuille met klimaatrisico's succesvol willen beheren, moeten we onze economie dringend koolstofvrij maken terwijl we de klimaatgegevens en -kennis gebruiken om ons voor te bereiden op de toekomst."
Bron: Belga
