“Met enkele goedkope ingrepen vermijd je veel leed door stalbranden”

Het was een nieuwsitem op Radio 2 dat de bal aan het rollen bracht. Daarin werd gesteld dat er in West-Vlaanderen, in vergelijking met andere provincies, veel meer industriebranden voorkomen. Dat zette provinciegouverneur Carl Decaluwé (cd&v) aan om een onderzoek te laten uitvoeren naar de branden. “We stelden vooreerst vast dat er geen uniform registratiesysteem bestaat. Daarom zijn we gestart met de jaarlijkse verzameling van gegevens, samen met de vier brandweerzones in onze provincie.”

De inspectieverslagen van alle industriebranden van de voorbije jaren werden opgevraagd en grondig geanalyseerd. Door een tekort aan gegevens uit 2019, werden enkel de jaren 2018 en 2020 onderzocht. Daaruit blijkt dat één op vijf branden bij een land- of tuinbouwbedrijf plaatsvond. “Het ging voornamelijk om veehouderijen en varkensfokkerijen. Daarbij zijn ook veel dieren omgekomen. Door de gesloten stalsystemen kunnen dieren niet ontsnappen”, duidt Decaluwé.

Verder kwam uit de analyse dat de meeste branden zich voordeden in de maanden mei, augustus, september en oktober, veelal op een maandag of een vrijdag. Qua oorzaken wordt gekeken naar oververhitting van machines en tractoren, technische defecten, kortsluiting en zelfontbranding, bijvoorbeeld van mestgassen of in geval van broei.

Voor de gouverneur is het een logische stap om de sensibiliseringscampagne in de eerste plaats te richten naar de landbouwsector. Hij pleit er ook voor dat alle hulpverleningszones, op basis van uniform verzamelde informatie, een jaarlijkse evaluatie van de branden in West-Vlaanderen kunnen voorleggen. “Dataverzameling is, vreemd genoeg in deze gedigitaliseerde tijden, nog steeds een pijnpunt. Nochtans is het zeer belangrijk, want je kan pas conclusies trekken op basis van voldoende gegevens”, aldus Decaluwé, die nog hoopt dat de campagne opgepikt zal worden door andere provincies.

De oproep van de gouverneur valt alvast in goede aarde bij Robin Desutter van PreventAgri, dat mee zijn schouders zet onder de campagne. PreventAgri is opgericht in 2001 als gratis adviesdienst voor de groene sectoren, waaronder de land- en tuinbouw. “Landbouwbedrijven kloppen bij ons aan om een stand van zaken op te maken van hun bedrijf. Ze krijgen van ons een vrijblijvende oplijsting van aandachtspunten, die hen vertrouwelijk wordt bezorgd. Het is aan de landbouwer om te zien wat haalbaar is binnen het budget en timing”, legt Desutter uit.

Dat de landbouwsector erg brandgevoelig is, is volgens Desutter niet verwonderlijk. “Naast de aanwezigheid van brandbare materialen, zien we dat tractoren en machines dikwijls worden opgeslagen in de loods bij het hooi en stro. Wanneer een tractor vuur vat, verspreidt de brand zich dan razendsnel”, verklaart hij. Verder ligt een verouderde infrastructuur ook vaak aan de basis van een bedrijfsbrand. “Alles staat dicht bijeen en als er lange tijd geen opvolging of controle is geweest, kan een brand zich zeer snel verspreiden doorheen de loods en omliggende gebouwen.”

6 tips

Maar Desutter heeft ook goed nieuws. “Veel van de problemen kunnen gecounterd worden met enkele simpele en goedkope ingrepen. Het gaat vooral om een mentaliteitswijziging en enkele aandachtspuntjes die opgevolgd moeten worden”, zegt hij.

1. Rookverbod. Hierdoor komen weggegooide peuken of brandende lucifers niet terecht in het hooi of in het stro, of in de mestkelder waar de mestgassen kunnen ontbranden. “Heel simpel en kost geen euro, maar wel heel effectief”, klinkt het.

2. Gescheiden opslag van brandbare materialen en tractoren en machines. “Plaats een tractor, waarmee je een hele dag op het veld hebt gewerkt, niet in de onmiddellijke nabijheid van hooi of stro. Mocht er iets gebeuren met de tractor, dan is het risico op verspreiding van de brand naar andere stallen of opslagplaatsen sowieso veel beperkter.”

3. Batterijsleutel. “Een grote aanrader bij tractoren: gebruik een batterijsleutel wanneer je gedaan hebt met werken. Die zijn steeds meer aanwezig op nieuwe tractoren en schakelen de batterij af.”

4. Voorkom broei. Een veelvoorkomende oorzaak van branden is broei, of zelfontbranding, van stro en hooi. “Stapel de hooi- en strobalen op een veilige manier en zorg voor luchtgangen zodat het materiaal zijn warmte kwijt kan en de bacteriële groei niet kan blijven doorgaan. Zorg ook voor een opvolging van de temperatuur. Dan kan je snel ingrijpen als het de foute richting uitgaat.”

5. Vrije doorgang. Vaak wordt veel materiaal opgeslagen tussen de gebouwen. “Dat heeft twee grote nadelen: als er iets gebeurt, geraakt de brandweer niet meteen ter plaatse. Anderzijds zorgt de aanwezigheid van materialen ervoor dat een brand in de ene stal sneller kan overslaan naar andere stallen of gebouwen.”

6. Ongediertebestrijding. “Veel branden worden veroorzaakt door een korstsluiting of een technisch defect in de elektrische installatie. Soms gaat het om een mechanisch defect, andere keren zijn muizen of ratten aan het werk geweest, die aan kabels knabbelen. Op een landbouwbedrijf is er veel stofophoping en een klein vonkje kan grote gevolgen hebben.”

De folder die ontwikkeld is, bouwt verder op deze principes. “Daarin zijn ook de wettelijke noden opgelijst, zoals de vijfjaarlijkse inspectie van de elektrische installatie”, gaat Desutter verder. “Maar het gaat ook over de aanwezigheid en jaarlijkse controles van brandblussers. Als een brand uitbreekt, komt het erop aan om snel in te grijpen. Dan is het belangrijk dat de brandblussers op een strategische plek hangen en in orde zijn. Plaats ze bijvoorbeeld in de buurt van benzine of van tractoren, maar er ook niet te dichtbij, zodat je er nog bij kunt wanneer er brand ontstaat.

Ook voor wie een nieuwbouw, een renovatie of een grote uitbreiding plant, heeft Desutter nog een gouden tip. “Het loont om de plannen voor te leggen aan de brandweer, die advies kan geven over mogelijk verbeteringen. Waarom op planniveau? Dan zijn aanpassingen nog zeer simpel door te voeren. Eens de bouw er staat, is het een pak moeilijker om een brandwerende muur of deur te verzetten.