INBO waarschuwt voor de hottentotvijg

Uit cijfers van Statistiek Vlaanderen blijkt dat in 2022 het aandeel uitheemse planten in Vlaanderen zowat 10 procent bedraagt. In 1972 was dat maar 5 procent. Het gaat om gemiddelden: stedelijke gebieden verschillen bijvoorbeeld van natuurgebieden. Concreet gaat men per vierkante kilometer het aantal soorten gaan tellen. En één op de tien soorten in Vlaanderen blijkt dus hier niet van nature te groeien.

Toenemend internationaal transport heeft er toe geleid dat die exoten bij ons in de natuur belanden. Maar ook via tuincentra belanden exoten in Vlaanderen, vertelt Wouter Van Landuyt, plantenspecialist bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). "Het was bijvoorbeeld een tijd mode om olijfbomen in kuipen op terrassen te zetten. Maar die kwamen met kuip en al uit het Middellandse Zeegebied. In de aarde uit die kuipen reisden heel wat exoten mee. En die belandden uiteindelijk bij het tuinafval, en zo in de natuur.”

Ook klimaatopwarming maakt dat meer uitheemse planten overleven. "Vroren sommige zuiderse planten vroeger dood bij ons, dan blijven die nu hangen."

Woekeren

Veel van die uitheemse plantensoorten vormen geen probleem. Ze worden dat wel als ze beginnen woekeren en inheemse plantensoorten gaan verdringen. "Dan worden ze een bedreiging voor inheemse planten", legt Van Landuyt uit.

Dat is bijvoorbeeld het geval bij de struikaster. Die van origine Amerikaanse plant is zoutbestendig, en werd daarom ook in Europa aan de kust aangeplant. De plant kan echter gaan woekeren, en dat is ook gebeurd in kwetsbare natuurgebieden zoals schorren, waar ze inheemse planten verdringt. In Frankrijk worden hele natuurgebieden overwoekerd door de struikaster. Ook bij ons komt de plant al voor.

Exoten die "zeer problematisch" zijn in Vlaanderen, zijn onder meer de Japanse duizendknoop, de struikaster of de watercrassula. Maar er zijn ook invasieve planten die nog niet bij ons voorkomen, maar waarvan specialisten verwachten dat dat wel gaat gebeuren. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de hottentotvijg. Die invasieve soort komt oorspronkelijk uit Zuid-Afrika, en is vandaag algemeen verspreid in Zuid-Europa. Intussen rukte de plant verder naar het noorden op, en komt ze al voor in Normandië.

"Ze staat bij ons op de radar. Als de hottentotvijg wordt opgemerkt, moet ze zo snel mogelijk verwijderd worden. Een tijd geleden was ze bij ons aan de kust waargenomen. Een particulier had ze uit het buitenland meegenomen en in de berm geplant. Gelukkig waren we er snel bij”, aldus nog Van Landuyt.

De hottentotvijg of de ‘Carpobrotus edulis’ heeft vlezige bladeren die driehoekig in dwarsdoorsnede en 4,5 tot 10 centimeter lang zijn. De planten bloeien pas in de namiddag. De bloemen zijn eerst geel en verkleuren daarna naar lichtroze. Bladeren zijn gelig tot groen, maar verkleuren rood wanneer ze ouder worden. Het uiterlijk van de vegetatieve delen varieert weinig gedurende het jaar. Het is een altijdgroene plant die bloeit van april tot juli.

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) roept op om tuinafval en waterplanten niet weg te smijten in de natuur, om zo te verhinderen dat exoten vrij spel krijgen. En wie planten in de tuin wil zetten, kiest het best voor inheemse soorten.