Elke dag verdwijnt 250 hectare grond in EU onder beton

De voorbije jaren is er in de Europese Unie dagelijks ruim 250 hectare grond bedekt met een laag asfalt, beton, of andere ondoordringbare materialen. Dat is minder dan het gemiddelde van 275 hectare in de periode 1990-2000, maar vormt nog steeds een grote bedreiging voor de vruchtbare bodem en het grondwater, waarschuwt de Europese Commissie in een nieuw rapport.

De jaarlijkse aangroei van 'artificiële terreinen' klokte tussen 2000 en 2006 af op een gestage drie procent, met uitschieters van 14 procent in Ierland en Cyprus en 15 procent in Spanje. Het gaat dan om straten, pleinen, parkings, maar ook over gebouwen en industrie. In heel Europa bedekken ze jaarlijks een nieuwe oppervlakte ter grootte van Berlijn. "Deze onhoudbare trend bedreigt de beschikbaarheid van vruchtbare grond en grondwaterreserves voor toekomstige generaties", verklaart de Europese Commissie.

Met het in mei gepubliceerde MIRA-onderzoeksrapport 'Bodemafdichting' zijn er ook voor Vlaanderen actuele gegevens over bodemafdichting. Voorbeelden van afdichting zijn bebouwing maar ook parkings, wegen en het spoor- en waterwegennet. Uit het rapport blijkt dat de Vlaamse bodem voor 13 procent afgedicht is. Hoge afdichtingspercentages komen voor in de Vlaamse Ruit (Gent, Antwerpen, Leuven, Brussel), langs transportassen (E17, E40, E314, E313, Albertkanaal, enz.) en langs de kustlijn. De Westhoek, Zuid-Limburg en het Meetjesland zijn gebieden met een relatief laag afdichtingspercentage.

Bodemafdekking leidt tot onomkeerbaar verlies van de biologische functies van grond. Omdat water niet in de bodem kan dringen noch verdampen, spoelt meer water af, wat soms tot dramatische overstromingen leidt. Landschappen worden versnipperd en habitats worden te klein of te geïsoleerd om bepaalde soorten in stand te houden. Bovendien gaat de mogelijkheid om voedsel op die grond te produceren voor altijd verloren. Het Joint Research Centre, het onderzoekscentrum van de Europese Commissie, schat dat ieder jaar vier miljoen ton tarwe 'verloren gaat' door bodemafdekking.

Om die kwalijke evolutie te keren, wil de Europese Commissie op drie sporen werken. Vooreerst denkt het dagelijks bestuur van de Unie aan een verbeterde ruimtelijke ordening en het omkeren van subsidiesystemen die aanzetten tot het bedekken van grote oppervlakten grond. Daarnaast zou ook vaker voor doorlaatbare materialen en de aanleg van groene daken gekozen moeten worden. En tot slot pleit de commissie voor compensatie van het verlies van waardevolle gronden door maatregelen in andere gebieden.

"Wij zijn afhankelijk van de bodem voor een aantal fundamentele ecosysteemdiensten", zegt EU-commissaris voor Milieu Janez Potocnik. "We kunnen het ons niet veroorloven alsmaar meer te betonneren. Dit betekent niet dat onze economische ontwikkeling of het verbeteren van onze infrastructuur moeten worden stopgezet maar het vergt wel een meer duurzame aanpak."

Om de Europese bodem te beschermen, diende de Commissie in 2006 met de steun van het Europees Parlement een voorstel in voor een kaderrichtlijn Bodem. Wegens tegenkanting van sommige lidstaten is het voorstel momenteel geblokkeerd bij de Raad. Het nieuwe rapport moet alvast bijdragen aan een technisch werkstuk van de Commissie over bodembedekking, dat de nationale en lokale overheden richtsnoeren biedt om de problematiek tegen te gaan. Begin 2012 moet het document klaar zijn.

Meer info: MIRA Achtergronddocument Bodem & EU-rapport 'Overview of best practices for limiting soil sealing or mitigating its effects in EU-27'