Code Rood neemt het op tegen ‘agro-industrie’: “Boeren en klimaatbeweging staan aan dezelfde kant”

Code Rood richt pijlen op agro-industrie

Met nog een geheime actie viseert Code Rood van 28 februari tot 2 maart de grootschalige agro-industrie. Het bekritiseert daarbij de druk die landbouwers ervaren van grote spelers in de keten. Code Rood is een activistische beweging die zich richt tegen grote industriële bedrijven en fossiele brandstoffen. Met hun actie tegen de agro-industrie willen ze een breder maatschappelijk debat over de toekomst van de landbouwsector initiëren.

Een sociaal-ecologische strijd

Code Rood omschrijft zichzelf als “een beweging voor burgerlijke ongehoorzaamheid die strijdt voor een sociaal-ecologisch rechtvaardige toekomst”. De beweging ontstond in 2021 uit een coalitie van verzetsgroepen zoals Youth For Climate, Extinction Rebellion en Greenpeace. Marthe (schuilnaam, red.), lid van Code Rood, legt uit dat ze proberen krachten en visies te bundelen om van elkaar te leren en structurele problemen aan te kaarten. “Onze acties zijn gericht op het voeren van een breed maatschappelijk debat. Het gaat niet alleen om actievoeren, maar ook om gesprekken aangaan met betrokkenen. We willen zoeken naar gezamenlijke oplossingen, ondanks de verschillende belangen.”

Landbouw als strijdpunt

De actie van dit weekend richt zich tegen de grootschalige agro-industrie. “We willen vraagtekens zetten bij het industriële landbouwmodel, waarbij zowel boer als bodem uitgeput worden voor recordwinsten. Dit gebeurt vooral bij de grote schakels in de voedselketen. Bedrijven zoals Colruyt kopen landbouwgronden op, groothandelaars drukken de prijzen en trekken de wereldmacht naar zich toe, waardoor boeren in België én het globale zuiden onder druk komen te staan”, vertelt Marthe. De invloed van deze grote bedrijven gaat vaak ten koste van de autonomie van de boer. “Veel boeren zitten tussen hamer en aambeeld door de marktomstandigheden. Dat maakt het moeilijk om hun landbouwbedrijf op lange termijn gezond te houden.”

Ze merkt op dat de vraag naar grotere monoculturen een belangrijk probleem is. “Hoe kun je op lange termijn zekerheid voor je bedrijf garanderen als je onder druk staat van zulke grote krachten? Colruyt koopt steeds meer grond, waardoor het steeds moeilijker wordt voor boeren om echt in hun eigen grond te investeren. Wij steunen een model dat uitputting en monoculturen niet ondersteunt.”

De focus ligt niet alleen op de lokale markt, maar ook op het wereldwijde voedselmodel. “We importeren bonen uit Kenia en exporteren graan over de hele wereld. Maar hoe blijft de boer in België autonoom als hij telkens moet voldoen aan onrealistische eisen? Denk aan de grote frietfabrikant die zijn aardappelen op een bepaald tijdstip wil ontvangen, terwijl de boer zijn land eigenlijk kapot rijdt om die deadline te halen. De hele keten is pure uitbuiting en alleen de winstmakers profiteren hiervan.”

Gesprekken met boeren

Gesprekken met boeren zijn essentieel voor het verhaal van Code Rood. Marthe legt uit dat de beweging veelvuldig in gesprek is gegaan met boeren uit heel België, zowel uit Vlaanderen als Wallonië. “We hebben verschillende bedrijven bezocht en hebben geluisterd naar wat zij als de grootste problemen ervaren. Waar liggen zij wakker van? Wat vinden ze van onze acties?” Ze benadrukt dat het cruciaal is om de verhalen van boeren zelf te horen, zonder snel te oordelen. “Het is absurd hoe boeren en klimaatbewegingen vaak tegen elkaar uitgespeeld worden. Terwijl de uitdagingen waar we mee te maken hebben, vaak op hetzelfde boerenerf liggen. Toch wordt er van boeren verwacht dat ze al die wetgevingen en druk van de markt kunnen managen. Dat is gewoon niet realistisch.”

Marthe voegt toe dat de nieuwsgierigheid ook bij landbouworganisaties, zoals Boerenbond, merkbaar is. “We hebben gesproken met boeren die aangesloten zijn bij Boerenbond. De nieuwsgierigheid is wederzijds, en dat vormt een basis voor gesprek. Natuurlijk zijn we het niet over alles eens, maar dat hoeft ook niet altijd. Wat wel duidelijk is, is dat er werkpunten zijn waar niemand omheen kan. Zelfs Boerenbond kan niet langer ontkennen dat we rekening moeten houden met klimaatverandering en dat het huidige model niet lang houdbaar is. Ook zij zullen uiteindelijk moeten erkennen dat de grote afnemers misbruik maken van de boeren.”

Actievormen en reacties

Code Rood is een beweging die zich onderscheidt door haar inzet van burgerlijke ongehoorzaamheid. “We blokkeren strategische locaties om bedrijven met hun verantwoordelijkheid te confronteren. We willen de ‘normale gang van zaken’ verstoren, omdat we vinden dat die niet meer normaal is. Zo hebben we bijvoorbeeld het verkeer op de terreinen van Total Energies en in de haven van Antwerpen geblokkeerd, zodat de tankers er niet meer in of uit konden.”

De reacties op deze acties zijn gemengd. “Sommige mensen zien ons als radicalen, maar als we in gesprek gaan, merken we vaak veel gedeelde bezorgdheden. Onze acties zijn nooit tegen de boeren zelf gericht, maar tegen het systeem dat hen onder druk zet.”

De rol van landbouw in klimaat

Marthe vertelt dat het voor Code Rood niet altijd duidelijk is wat ze onder ‘de landbouw’ verstaan, omdat het zo’n breed begrip is. Ze benadrukt dat de markten de landbouw zo hard exploiteren, dat boeren hun eigen omgeving en autonomie verliezen. “We zien gigantische schaalvergroting. In België verschillen die wel van praktijken zoals in Amerika, waar landbouw eerder op ‘industrie-agro’ lijkt dan op agro-industrie. Dat roept vragen op”, aldus Marthe.

Het huidige landbouwmodel is volgens Marthe niet houdbaar, zowel voor de boer als voor het milieu. “De bodems raken uitgeput, ziektes breiden zich uit en de zaden die we gebruiken worden gepatenteerd door grote bedrijven. Boeren hebben weinig tot geen autonomie meer. Hoe kun je je aanpassen aan de klimaatverandering als je gevangen zit in dit systeem?” Ze wijst naar de boeren die aan de frontlinie van de klimaatverandering staan. “Bij elke droge of natte winter lopen ze het risico dat hun oogsten mislukken. Wat gaan we doen om hen te steunen?”

Agro-ecologie

Code Rood pleit voor een agro-ecologisch model waarin de relatie tussen producenten en consumenten wordt hersteld. “Wij geloven in een model waarin we zorgzamer met elkaar omgaan, en de relatie tussen mens, dier en milieu in balans houden”, zegt Marthe. “We zijn geen beweging die tegen boeren is, maar we willen het structurele probleem aankaarten. Het is tijd voor een zorgzaam model, waarin we samen nadenken over haalbare oplossingen voor iedereen.”

Samenwerking met boeren en landbouworganisaties

Code Rood is een netwerk waarin ook mensen zitten die betrokken zijn bij boerenbewegingen. “Deze actie is al maanden in de maak, en we hebben veel gesprekken gehad met verschillende boerenbewegingen. In de loop van de tijd is het steeds concreter geworden”, legt Marthe uit.

“Wat we dit weekend willen overbrengen, is dat het huidige globale industriële model van de landbouw niet langer houdbaar is”, zegt Marthe. “De grote schakels in dit systeem maken misbruik van de landbouwers, onze voeding en onze basisrechten. Het wordt voor boeren steeds moeilijker om hun werk te doen. Ook willen we duidelijk maken dat boeren en klimaat elkaar nodig hebben. Het is essentieel dat we samenwerken en elkaar steunen. Boeren zijn landschapsbeheerders en spelen een cruciale rol in de bescherming van onze omgeving”, sluit ze af.