Akkoord havenuitbreiding is rond maar "werk begint nu pas"

Met het "Verbond Linkerscheldeoever" komt er na decennialange tegenstellingen tussen overheid, havenspelers, actiegroepen, de landbouw- en de natuursector een akkoord over de havenontwikkeling, wonen, landbouw, natuur en erfgoed.

Het akkoord zet het licht op groen voor de bouw van een "cruciaal dok" met extra containercapaciteit dat 24 uur per dag, 7 dagen per week zal werken. Het polderdorp Doel blijft in ruil behouden. Het Vlaams Gewest engageert zich om een plan van aanpak op te stellen voor de verschillende leegstaande en verwaarloosde gebouwen. Er is een lijst van alle woningen en wat ermee gaat gebeuren. Doel krijgt dus een toekomstperspectief met oog voor recreatie en culturele waarden. En ook de woonkernen buiten Doel, met name Ouden Doel, Rapenburg, Saftingen en Oud Arenberg blijven behouden.

Voor erfgoed gaat Vlaanderen een financieel engagement aan van 4,5 miljoen euro, dat gaat onder andere naar de Scheldemolen en de kerk in Doel. Er komt ook een nieuwe verbinding via het water voor Doel, via een veerboot of een Waterbus. De eerste stap daarvoor is de verdere renovatie van de jachthaven (7 miljoen euro). Daarnaast zal de Vlaamse overheid ook een nieuwe veersteiger realiseren.

In het verbond staan ook garanties om de impact van sluip- en vrachtverkeer onder controle te houden. Er komt een planproces voor een nieuwe verbindingsweg tussen de N70 en de E34. In totaal gaat het over 215 miljoen euro voor de Westelijke Ontsluitingsweg en de aansluiting op E34. Mobiliteit en Openbare Werken investeert meer dan 3 miljoen euro voor het gebouwenpatrimonium en de omliggende polders.

Einde aan opkoop landbouwgrond door overheid

Het akkoord omvat ook een landbouw- en natuurluik. Zo komt er op Linkerscheldeoever een oppervlakte van 665 hectare voor natuur. Die oppervlakte wordt ingevuld met het areaal dat de overheid nu in eigendom heeft op Linkerscheldeoever en zal worden gebruikt om alle natuurmaatregelen nu en in de toekomst te realiseren.

Zo komt er tegelijk een einde aan de koopwoede van landbouwgrond door de overheid. Daarmee wordt alvast een grote bezorgdheid van de landbouwers weggenomen, die de laatste jaren vaststelden dat de overheid steeds meer landbouwgrond naar zich toe trok. “Ze vroegen zich op den duur af waar dat zou stoppen”, vertelt Maarten Stuer die voor Boerenbond het dossier volgde. “Het areaal dat op vandaag in handen is van de overheid, moet voldoende zijn om het volledige natuurverhaal te kunnen realiseren.”

Stuer verduidelijkt dat het om het aantal hectare gaat. “Het kan bijvoorbeeld zijn dat er nog gronden gekocht worden in een bepaald gebied dat voor natuur belangrijk is. Dan geldt de afspraak dat er evenveel hectaren vrijgegeven worden, zeg maar een soort van grondenruil.” Die kans acht de Boerenbondadviseur reëel. “De eigendommen van de overheid liggen nu versnipperd. Dus het kan wel zijn dat er een optimalisatie gebeurt met een grondenruil.”

En nu...

Een neutrale bemiddelaar moet nu over het Verbond waken. Men mikt op 2024 voor een definitief projectbesluit, daarna gaat de spade in de grond en start de uitvoeringsfase.

De bemiddelaar die de dialoog voor het akkoord leidde, is Freddy Aerts. Aerts werd in juni 2021 aangesteld om een compromis te zoeken tussen dertien partijen: de gemeente Beveren, Polder Land van Waas, de Kerkfabriek, Doel 2020, Erfgoedgemeenschap Doel & Polder, Landbouwgemeenschap Wase Polders, Boerenbond, Voka-Alfaport, Natuurpunt, De Vlaamse Waterweg, Havenbedrijf Antwerpen, Maatschappij Linkerscheldeoever, en de Vlaamse overheid.

Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) mikte initieel op de zomer van 2021 om het akkoord rond te krijgen, het werd een jaartje later. "Er was veel wantrouwen na 2018. We hebben veel tijd gestoken in het herstel van het vertrouwen. Dat heeft moed gevraagd. Er zijn voor iedereen heilige huisjes gesneuveld", zei de minister. Hij beseft dat het werk nog niet gedaan is, integendeel, "het begint nu pas".

Alle partners zullen dit akkoord nu gebruiken als springplank. Zo moet de havenuitbreiding gecombineerd worden met leefbaarheid in de wijde omgeving. "Hier is jaren aan gewerkt, het is wel degelijk een historisch akkoord", zegt Diependaele. "We hebben ons serieus geëngageerd naar landbouw, natuur en erfgoed, maar als je met dertien op een wipplank zit, mag niemand misselijk worden."

Gemengde reacties

Maar niet iedereen roept meteen hoera. Jan Dhollander van Natuurpunt zegt dat dit een historisch akkoord "kan worden, indien alle toezeggingen gehonoreerd worden". Natuurpunt heeft heel wat voorwaarden gesteld: de Prosperpolder zal worden ingericht als natuurgebied, en ook op rechteroever zijn er beloftes. "Je kan veel op papier zetten, maar het moet uitgevoerd worden. In het verleden zat er regelmatig een kink in de kabel. Wij willen nu zekerheid rond de polders dat alles wordt uitgevoerd en dat er niks in de kast blijft zitten. Daar hebben we wel garanties voor gekregen."

Jan Creve van actiegroep Doel 2020 spreekt van een "kantelpunt in een verhaal van 25 jaar waarin niks gebeurde". Voor Creve is het belangrijk dat er nu een vergelijk is gekomen tussen mensen die lang lijnrecht tegenover elkaar stonden. "Economie en erfgoed kunnen dus wel met elkaar door één deur", klinkt het. "De haven wordt eindelijk gebufferd voor alle gehuchten rond Doel. Aandacht voor de leefbaarheid werd hier toch lang genegeerd. Wat nu op tafel ligt, is het resultaat van gesprekken die al drie jaar aan de gang zijn."

De haven van Antwerpen reageert tevreden. Het verbond garandeert de nodige extra containercapaciteit. Jacques Vandermeiren, CEO van Port of Antwerp, stelt dat "extra containercapaciteit onontbeerlijk is om onze positie als wereldhaven te verzekeren. Bovendien is het een enorme kans om de vergroening van de containersector te stimuleren en verder te bouwen aan de duurzame haven van de toekomst."

Het akkoord omvat ook het intrekken van drie procedures voor de Raad van State, waardoor een eventuele schorsing van het voorkeursbesluit niet langer aan de orde is.