Panorama: "Vlaanderen één jaar na de overstromingen"

In november 2010 stonden grote delen van ons land onder water. Politici beloofden doortastende maatregelen, maar Panorama toont aan dat ons land slecht gewapend is tegen nieuwe overstromingen. Per kilometer bevaarbare waterloop investeert Wallonië jaarlijks ruim 99.000 euro in onderhoud, terwijl dat in Vlaanderen slechts 37.000 euro is, zo blijkt uit de reportage op Canvas.

De reportagemakers trokken naar de Dendervallei en constateerden dat op Waals grondgebied al drie van de vijf sluizen vervangen zijn door automatisch gestuurde stalen stuwen die in staat zijn overvloedige waterstromen het hoofd te bieden. Aan Vlaamse kant dateren ze uit de negentiende eeuw zodat de houten schotten er nauwelijks in slagen water tegen te houden.

Wallonië spendeert jaarlijks vijf miljoen euro meer aan waterbeheersing dan Vlaanderen, terwijl het de helft minder waterwegen te onderhouden heeft. "Voor 1.076 kilometer bevaarbare waterlopen besteedt Waterwegen en Zeekanaal, die 80 procent van de waterwegen beheert, ruim 40 miljoen euro aan onderhoud, onder meer baggeren en onderhoud van sluizen, dijken en stuwen", aldus reportagemaker Luc Pauwels.

Officieel wil Vlaanderen wateroverlast tegengaan aan de bron, door zoveel mogelijk regenwater de bodem te laten indringen. In de praktijk blijft het razendsnel de andere kant uitgaan: Vlaanderen wordt hoe langer hoe sneller gebetonneerd. Wat niet de bodem indringt, zou tijdelijk moeten worden opgevangen in overstromingsgebieden. In de reportage wordt het Sigmaplan, dat voorziet in 1.200 hectare gecontroleerd overstromingsgebied, als goed voorbeeld naar voor geschoven. Alleen verlopen dergelijke werken tergend traag, onder meer omdat drukkingsgroepen allerhande dwarsliggen.

"De voorbije 15 jaar is het risico op overstromingen met 20 procent gestegen", waarschuwt sp.a-parlementslid Bart Martens. Bij eenzelfde waterbeleid vergroot het probleem. Vlaanderen kampt echter met de gevolgen van een slecht ruimtelijk beleid zodat vandaag 36.000 tot 56.000 gebouwen in overstromingsgebied liggen. Nog eens 24.000 percelen zijn blauw ingekleurd op de overstromingskaarten, maar toch bouwklaar.

De watertoets is op papier een prima beleidsinstrument, maar de Panoramareportage doet uitschijnen dat de watertoets massaal met de voeten wordt getreden omdat er in de praktijk nauwelijks gecontroleerd wordt. Groen!-parlementslid Hermes Sanctorum pleit voor een infoplicht voor makelaar en notaris wanneer een bouwgrond in overstromingsgevoelig gebied ligt. "Die infoplicht wordt opgenomen in de herziening van het decreet Integraal waterbeleid", belooft bevoegd minister Joke Schauvliege, "en de watertoets wordt duidelijker en dwingender."

De toenemende verharding wordt een grote uitdaging voor het waterbeleid. "De bebouwde oppervlakte in Vlaanderen steeg van zeven procent in 1976 naar 18 procent in 2000", zegt Gert Verstraeten, geograaf aan de K.U.Leuven. "Toekomstscenario's voorspellen 30 tot 50 procent bebouwing tegen 2050." Hij legt ook een deel van de verantwoordelijkheid bij de landbouwers. "Zij kunnen erosie beter tegengaan door niet-kerende grondbewerking, erosiestroken en groenbedekkers." Maar volgens Bart Martens stoot de huidige aanpak, die gebaseerd is op vrijwilligheid in hoofde van de landbouwer, op zijn grenzen.

Meer info: Panorama-reportage 'Verdronken land'