Opinie: "Goedkoop voedsel, hoge prijs: Mercosur en de afbraak van onze voedselzekerheid"

Honger is onderdrukking, voeding is vrijheid

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd pijnlijk duidelijk dat België niet zelfredzaam was. De Duitse bezetter gebruikte voedsel als machtsmiddel en rantsoeneerde het eten: van 2.400 naar amper 1.380 kilocalorieën per dag, voor een bevolking die zwaar fysiek werk verrichtte. Honger was geen neveneffect van de oorlog, maar een instrument van controle. Wie dicht bij voedselproductie stond, overleefde beter. Dat verleden is geen verre geschiedenis. Het is een waarschuwing.

Na de oorlog trok Europa wél conclusies. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid werd gebouwd rond één duidelijke doelstelling: nooit meer honger. Boeren kregen bescherming, productie werd afgestemd op de vraag en voedselzekerheid werd een strategische pijler.

Dogmatisch vrijhandelslogica presenteert rekening

In de jaren negentig keerde het tij. Onder druk van de GATT-akkoorden en een dogmatische vrijhandelslogica werd het Europese landbouwmodel ontmanteld. Boeren waarschuwden toen al: “Als GATT hier armoede zaait, is het de agro-industrie die hier de plak zwaait.” Ze kregen gelijk. Kleine en middelgrote landbouwbedrijven gingen massaal over de kop. De markt zou het wel regelen. Dat deed ze ook- in het voordeel van multinationals, niet van boeren. Vandaag, dertig jaar later, zien we de rekening. België telt nog amper 30.000 landbouwbedrijven.

Geschiedenis herhaalt zich

En nu is er Mercosur. Opnieuw wordt landbouw ingezet als ruilmiddel om industriële export te bevoordelen. Opnieuw verkoopt men vrijhandel als vooruitgang. Opnieuw belooft men dat quota en noodremmen de schade zullen beperken. Maar de kern blijft dezelfde: Europese boeren moeten concurreren met producten die worden gemaakt onder lagere milieu-, arbeids- en dierenwelzijnsnormen. Dat is geen vrije markt. Dat is georganiseerde ongelijkheid.

Gevolgen voor gezondheid

De gevolgen van Mercosur stopt niet bij de landbouwers. Het raakt onze gezondheid. We vullen monden zonder mensen te voeden. Ultrabewerkte industriële voeding en lege massaproductie is spotgoedkoop, overal beschikbaar en maakt ons ziek. Chronische aandoeningen en obesitas nemen explosief toe, met torenhoge kosten voor de gezondheidszorg en een sociale zekerheid die onder druk staat. Een gezond voedingspatroon bestaat voor meer dan 85 procent uit onbewerkte of minimaal bewerkte voeding - precies het type voeding dat verdwijnt in een geglobaliseerd, geïndustrialiseerd voedselsysteem. Multinationals speculeren op voeding, maken de consument ziek, en concurreren de Europese landbouw stuk.

Inzetten op lokale en kwalitatieve voeding is de kern van de oplossing voor Europese soevereiniteit en de reëducatie van de Europese burger. Voor gezonde voeding hebben we de wereldmarkt niet nodig. Die wordt geproduceerd door onze naburige landbouwer. De keuze is dus helder: willen we goedkoop, ziekmakend voedsel en een leeg platteland? Willen we de Europese voedselvoorziening het onderwerp laten van geopolitieke grilligheden op de wereldmarkt? Of kiezen we voor een veilige buffer, met kwalitatieve, lokale voeding die boeren een eerlijk inkomen biedt en onze gezondheidszorg ontlast? Belast ultrabewerkte voeding, subsidieer groenten en fruit, investeer in educatie en beschikbaarheid - zeker voor kinderen. Dat is geen betutteling, dat is beleid met visie.

Aan de politiek en consument om te kiezen

Kan België volledig zelfvoorzienend zijn? Nee. Kan Europa zichzelf voeden in tijden van crisis? Ja, mits keuzes. Een veerkrachtig landbouwsysteem vraagt diversiteit, meer handen op het veld en voedsel als strategische prioriteit. Dat is geen nostalgie, maar geopolitieke volwassenheid.

De echte vraag is eenvoudig: blijven we een landbouwmodel verdedigen dat boeren uitperst, landschappen verarmt en onze gezondheid ondermijnt? Of durven we kiezen voor voedselsoevereiniteit, veerkracht en rechtvaardigheid? De boeren die actievoeren herinneren ons eraan wat er op het spel staat. Het is aan de politiek - en aan de consument - om eindelijk te kiezen.

De auteur

Isabelle Debergh is obesitaschirurg en landbouwdochter. De drijfveer om in haar pen te kruipen komt voort uit haar dagelijkse realiteit: "mensen eten zich ziek want ons voedselsysteem is ziek."