Netcapaciteit maakt glastuinders steeds zenuwachtiger

De glastuinders Pieter Adriaensen en Herman Adams uit Meer hebben een klacht ingediend bij de Vreg, de Vlaamse regulator voor de energiemarkt. Ook andere tuinders overwegen een klacht in te dienen, weet De Morgen. Niet alleen in Hoogstraten, maar ook in andere gemeenten in de Noorderkempen zoals Rijkevorsel en Merksplas zijn er groenteboeren die niet aangesloten raken op het net. Ook het Vlaams parlement heeft zich intussen over de kwestie gebogen.

In de Noorderkempen staan een aantal groene projecten op stapel, maar die geraken niet of slechts gedeeltelijk aangesloten op het elektriciteitsnet. Zo bouwt de firma Thenergo in Meer, een deelgemeente van Hoogstraten, een installatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK), die biomassa en organisch afval omzet in groene stroom en warmte. De installatie is vergund voor de productie van 25 MW, wat overeenkomt met de stroombehoefte van 55.000 gezinnen. Maar Thenergo zal maar voor 6,5 MW groene stroom op het elektriciteitsnet kunnen plaatsen. "Met onze nieuwe WKK-centrale gebruikt Thenergo het laatste stukje netwerk dat beschikbaar was", zegt technologieverantwoordelijke Davy Ringoot.

En dat is brute pech voor een aantal glastuinders in de streek. Ook zij willen WKK-centrales bouwen, maar kunnen niet starten met de bouw ervan omdat ze met hun stroom helemaal niet op het net geraken. Eandis, de werkmaatschappij van de gemengde intercommunales, heeft voorlopig hun aanvragen geweigerd en dat is een flinke streep door de rekening. Want met de stijgende olieprijzen is het voor de tuinders bijzonder moeilijk om nog centen te verdienen. "Ik stook met olie. De olieprijs ligt vandaag met 430 euro per ton dubbel zo hoog als verantwoord is. Ik heb het gevoel dat ik mijn winst onmiddellijk moet afgeven aan de olieboer", zegt Pieter Adriaensen.

Deze Nederlandse paprikaboer wil voor zijn serres in Meer een WKK-installatie bouwen op biogas, met een vermogen van 1,6 MW. Dat is een investering van al snel een miljoen euro. Maar voor deze glastuinder is het een kwestie van overleven. "Nu betalen we 12 à 13 euro per vierkante meter per jaar. Met een eigen WKK betaal je nog 2 à 3 euro. Een verschil van 10 euro per vierkante meter of jaarlijks 100.000 euro per hectare", zegt de paprikaboer. "Eandis zegt dat het tot vijf jaar kan duren voor een aansluiting mogelijk is. Zonder WKK zijn we ten dode opgeschreven. Binnen dit en twee à drie jaar blijft er van de groenteboeren in de Kempen niets meer over. Enkel wie nog spek op de ribben heeft, houdt het dan nog uit".

Ongeveer hetzelfde verhaalt vertelt Herman Adams, een tomatenkweker in Meer. Hij verwacht dat het nog een tijd kan duren voor hij zijn geplande WKK-installatie op aardgas van 1,5 MW kan aansluiten op het net. "Over drie jaar kan het te laat zijn, zonder WKK is het moeilijk om het hoofd boven water te houden. Eandis doet onvoldoende om ons te helpen". Adams schat dat zijn bedrijf met een WKK-installatie makkelijk 40 procent goedkoper kan produceren. Zo'n besparing is nodig om concurrentieel te blijven. "We kunnen onze kosten niet doorrekenen. We hebben zware concurrentie uit Nederland, waar 90 procent van de tuinders een WKK-installatie bezit. De Nederlanders kunnen hun tomaten, paprika's en komkommers een stuk goedkoper produceren dan de Belgische tuinders. Voor ons moet er snel iets gebeuren".

Adriaensen en Adams hebben klacht ingediend bij de Vreg. De energieregulator heeft nog geen uitspraak gedaan over de klachten, maar vindt wel dat Eandis en Iveka, de betrokken distributienetbeheerder in de Noorderkempen, "proactiever" moet optreden. Lees: Eandis en Iveka moeten hun investeringsplannen sneller bijsturen, zodat aansluitingen op kortere termijn mogelijk worden. Ter verduidelijking: Eandis is wettelijk verplicht om de installaties van de tuinders aan te sluiten op het net.

Intussen stijgt de frustratie over het getalm van Eandis bij de tuinders. Het gevoel leeft heel sterk dat Eandis hen met zijn langzaamaanactie de nek wil omwringen. En dat voor projecten die een bijdrage kunnen betekenen in de strijd tegen het broeikaseffect. Want met WKK-installaties recupereren de glastuinders 70 procent van hun CO2-uitstoot als voeding voor hun groenten. Als Kyotostatement kan dat tellen.

Voor de tegenkanting wordt met een boze blik gekeken naar Electrabel. De Belgische stroomproducent bezit 30 procent van de aandelen in de gemengde intercommunales die samenwerken met Eandis en zou zijn projecten laten voortrekken. Zo bouwde Electrabel een paar jaar geleden in Meer een windmolenpark, dat zonder problemen werd aangesloten op het elektriciteitsnet. Electrabel investeert in een eigen groen imago op de rug van de tuinders, luidt de aanklacht. "Zelfs na de vrijmaking van de energiemarkt blijft Electrabel oppermachtig", luidt de kritiek.

Maar die kritiek wordt weggelachen bij Eandis. Van een bewuste langzaamaanactie is geen sprake. "Electrabel heeft hier niks mee te maken. Ons probleem is van technische aard. Als de WKK-installaties op het net worden aangesloten, dan komen er problemen van. We mogen ons net niet overbelasten", zegt woordvoerder Simon Van Wijmeersch. "We bekijken samen met Elia (de beheerder van het hoogspanningsnet, nvdr) welke mogelijkheden er zijn om de tuinders aan te sluiten. Wij tonen onze goede wil. Maar dit thema ligt maatschappelijk gevoelig". Van Wijmeersch verwijst naar het kostenplaatje. De aansluiting van de tuinders is een dure grap van naar schatting 50 miljoen euro, onder meer voor de aanleg van een hoogspanningskabel. "De vraag is: wie moet dat betalen?"

Het Vlaams parlement plaatste het thema deze week op de agenda en stelt voor om de kosten over heel Vlaanderen uit te smeren. "Bepaalde distributienetbeheerders zoals Iveka in Hoogstraten dreigen met onevenredige investeringskosten te worden opgezadeld. Als de kosten gespreid worden over alle distributienetbeheerders in Vlaanderen bestaat er geen oneigenlijk argument meer om die noodzakelijke investeringen niet te doen", zegt parlementslid Bart Martens (sp.a).

"Het afblokken van nieuwe investeringen is zeker geen optie. In het Vlaamse regeerakkoord staat dat tegen 2010 een kwart van onze energie uit hernieuwbare bronnen of WKK moet komen. Zelfs al draaien de meeste WKK-installaties op aardgas, dan nog zijn ze voor het milieu stukken beter dan de klassieke centrales, die via koeltorens restwarmte de lucht in blazen. WKK recupereert die restwarmte", stelt Martens.

Blijft dit probleem nu beperkt tot de Noorderkempen, dat aan het uiteinde van het Belgische stroomnet hangt? Volgens Thenergoverantwoordelijke Ringoot is het antwoord negatief. "Ons elektriciteitsnet is gebouwd voor grote centraal aangestuurde productie-eenheden zoals kerncentrales of Steg-centrales. De spanning op het net wordt stelselmatig afgebouwd van hoog naar laag tot het bij bedrijven en gezinnen wordt geleverd. Het net is niet gemaakt voor de aansluiting van kleine gedecentraliseerde eenheden zoals WKK's, biogas- en biomassa-installaties en kleinere windmolens. Als we die allemaal willen aansluiten, zal dat in de toekomst heel veel centen kosten. Het probleem is niet beperkt tot de Noorderkempen. Het stelt zich algemeen over heel Vlaanderen".(KS)