EU en VK sluiten twaalfjarig akkoord over visserij en voedselnormen

Visserij als breekpunt én brug

De visserij was altijd een symbolisch en gevoelig punt in de brexitgesprekken. Volgend jaar zou de bestaande overeenkomst die Europese vissers toegang geeft tot Britse wateren aflopen. Onder meer vijftig Belgische vissersboten maken daar gebruik van. De EU drong aan op verlenging, en krijgt nu haar zin: onder dezelfde quota en voorwaarden mogen EU-vloten blijven vissen in Britse wateren – en omgekeerd behouden Britse reders toegang tot de EU-zone.

De verlenging komt er als onderdeel van een ruimer akkoord om de economische samenwerking te verbeteren. Maar in het VK leidt het tot scherpe kritiek, vooral uit de visserijsector. Starmer, de sociaaldemocratische premier, zou de sector ‘opgegeven’ hebben, klinkt het. Hij benadrukte echter dat ook Britse belangen gediend zijn, vooral wat betreft voedselexport.

Toegang tot EU-markt als troef

Bij de bekendmaking van de deal benadrukte de Britse premier meteen dat ook hij een slag thuis haalde: een geplande versoepeling van sanitaire en fytosanitaire controles op voeding en drank. Voor vissers die exporteren naar de EU zou dit een grote winst zijn.

Voor het VK is een vlotte toegang tot de Europese markt essentieel om hun vangst kwijt te raken. "Sinds brexit is de handel in voedsel en landbouwproducten met de EU over de hele linie met een vijfde gedaald”, duidde de Britse minister van Handel Jonathan Reynold eerder aan EU-nieuwswebsite Politico. “Maar voor vis en schaaldieren gaat 70 procent van onze vangst naar de EU.”

Britse normen afstemmen op Europese

Sinds de brexit verloopt de handel tussen het VK en de EU allesbehalve vlot. De Britse minister voor Europese relaties Nick Thomas Symonds liet aan de Britse nieuwsdienst BBC weten dat “de huidige voedseldeal gewoon niet werkt voor bedrijven in het VK”. Vrachtwagens met verse voeding staan soms tot 16 uur te wachten aan de grenscontroles. “Bureaucratie en administratieve rompslomp rond certificeringen willen we absoluut verminderen”, aldus Symonds.

Een versoepeling van (fyto)sanitaire controles zou inhouden dat het Verenigd Koninkrijk zijn voedingsnormen op die van de EU wil afstemmen, ondanks jarenlang verzet tegen alle EU-regels. Dat zou een groot deel van de grenscontroles, certificaten en papierwerk overbodig maken. Over de precieze invulling moeten beide partijen nog onderhandelen, al zouden die gesprekken snel van start gaan. Zo is nog niet duidelijk of het VK op één of andere manier inspraak zal krijgen in toekomstige wijzigingen aan de EU-voedselnormen, en wat de impact zal zijn op bestaande Britse handelsakkoorden met andere landen als de voedselstandaard verandert.

Vooral Noord-Ierland kijkt uit naar een versoepeling van de controles. De regio maakt deel uit van het Verenigd Koninkrijk, maar bleef door een uitzondering in de brexitdeal steeds verbonden met de EU-markt voor goederen. Hierdoor heeft de huidige regelgeving voor voeding en drank een grote impact op de Noord Ieren. Telkens wanneer supermarkten goederen vanuit hun distributiecentra in Groot-Brittannië versturen, worden alle administratieve procedures opgestart alsof het om een internationale grensovergang gaat.

Ook de Britse vleesverwerkers kijken uit naar de versoepelingen. Volgens hun federatie moesten de bedrijven nu al aan de Europese sanitaire en fytosanitaire eisen voldoen, maar “moesten ze tegelijk een berg papierwerk produceren om dat te bewijzen: een kostelijke verplichting die niets heeft bijgedragen aan de voedselveiligheid.” Door de versoepelingen zouden de verwerkers ook opnieuw rauwe burgers en worsten kunnen verkopen bij ons, iets wat sinds de brexit onmogelijk werd gemaakt.

Volgens Starmer zullen ook de Britse consumenten uiteindelijk kunnen profiteren aangezien de versoepelingen moeten leiden tot lagere voedselprijzen en meer keuze in supermarkten.

Vlaamse vissers tevreden, maar voorzichtig

De Rederscentrale, de beroepsvereniging van de zeevisserijsector, noemt het verlengde visserijakkoord en toekomstige nieuwe fyotsanitaire versoepeling een "goede zaak". "Na de brexit was het ook voor ons heel moeilijk om onze vangst via vrachtwagens vanuit het VK naar de EU te brengen", legt directeur Emiel Brouckaert uit. "Het VK werd gezien als een derde land, waardoor de vis bij aankomst nog eens moest worden gecontroleerd. Nu worden die normen op elkaar afgestemd, zodat omwegen via Ierland of Frankrijk niet meer nodig zullen zijn."

Brouckaert waarschuwt wel om de champagne nog niet te vroeg boven te halen. "Het gaat om een principeakkoord. Het is nu hopen dat er bij de politieke bekrachtiging geen zaken meer veranderen. Maar zoals het er nu naar uitziet, is dit akkoord een goede zaak."