"Zelfstandige heeft vijf keer meer kans op armoede"

Achttien procent van de zelfstandigen in hoofdberoep leeft een stuk onder de armoededrempel en moet het stellen met minder dan 833 euro per maand. De laagste inkomens zijn er voor ondernemers in de sectoren diensten, landbouw en handel. Dat blijkt uit een studie van het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ).

Het gemiddeld jaarinkomen van een zelfstandige in hoofdberoep bedraagt 23.199 euro. Het gaat hier om de bruto beroepsinkomsten verminderd met de beroepsuitgaven en de beroepslasten. De laagste gemiddelde inkomens vinden we terug in de sectoren diensten zoals schoonheidszorg en automechaniek (13.577 euro), landbouw (16.577 euro) en handel (20.615 euro). Vooral in deze sectoren leven zelfstandigen in armoede.

Opvallend is dat de inkomenstaart van de zelfstandigen erg ongelijk verdeeld is. “Zo verdient 80 procent van de ondernemers 40 procent van de inkomens. Een beperkte groep zelfstandigen is dus erg welstellend, maar een grote groep leeft onder de armoedegrens”, zegt Christine Mattheeuws, voorzitter van NSZ. Daarnaast vervallen ook meer 50-plussers in de armoede in vergelijking met hun jongere collega’s. “Gezien de lage pensioenen voor zelfstandigen zal deze armoede een blijvend karakter hebben.”

In totaal leven 80.000 zelfstandigen onder de armoededrempel die vastgesteld is op 966 euro. “Ter vergelijking, bij werknemers gaat het om 3,5 procent. Een zelfstandige heeft dus vijf keer meer kans om in de armoede te verzeilen dan een werknemer”, weet NSZ. Voor vrouwelijke zelfstandigen is de situatie nog schrijnender omdat daar 29 procent onder de armoedegrens leeft. “Het beeld van rijke zelfstandigen die ruim bemeten wonen en met luxewagens rondrijden, is dus vooral een cliché en beantwoordt niet aan de realiteit”, zegt Mattheeuws.

NSZ ziet een aantal mogelijkheden om de armoede bij zelfstandigen aan te pakken. “Allereerst moet er een andere berekeningswijze van de sociale bijdragen komen. Op dit moment worden de sociale bijdragen bepaald op basis van hun inkomsten van drie jaar geleden. Dat beantwoordt niet aan de realiteit. Wie in 2008 nog fraaie inkomsten had, kan nu in slechte papieren zitten. Een nieuwe berekeningswijze moet ervoor zorgen dat zelfstandigen hun sociale bijdragen betalen op basis van inkomsten van het jaar zelf.”

Daarnaast wil NSZ minder administratieve lasten. “Ondernemers zijn vaak dagelijks uren zoet met allerhande administratie, tijd die ze niet in productieve zaken kunnen steken en dus verloren tijd”, stelt NSZ. Het syndicaat pleit ook voor een betere begeleiding bij de opstart van een zaak. “Kennis over bedrijfsbeheer dient voor startende ondernemers standaard te zijn, maar dat is klaarblijkelijk niet het geval. Daar moet aan gewerkt worden, zowel op beleidsvlak als door de zelfstandigen zelf.”

Tot slot vraagt de ondernemersorganisatie een beter vangnet bij ziekte, arbeidsongeschiktheid en invaliditeit. “Nu moeten zelfstandigen het in dergelijke situaties zien te rooien met een beperkte, forfaitaire uitkering, terwijl hogere uitkeringen op basis van hun voorverdiend inkomen hen net van de armoede zouden kunnen vrijwaren”, aldus NSZ.