"Overbemesting op menselijke manier aanpakken"

In één Vlaamse gemeente hapten ze nog iets meer naar adem dan in vele andere plattelandsgemeenten toen de Europese commissaris van Milieu, Stavros Dimas, vorige week liet verstaan dat heel Vlaanderen als kwetsbaar gebied ingekleurd moest worden. In Wingene, het epicentrum van de Vlaamse varkensteelt, is er weinig begrip voor de Europese aanpak. Dat is althans het geval bij de boeren die De Standaard aan de tand voelde.

In de West-Vlaamse gemeente liggen op een boogscheut van elkaar tientallen varkensstallen, zonder uitzondering opgetrokken in rode baksteen. De arme zandgrond liet de boeren er niet toe om aan akkerbouw te doen. In de plaats daarvan gingen ze zich specialiseren in de intensieve varkensteelt. Varkens werden een van de voornaamste exportproducten van de regio. Vergunningen krijgen, was geen probleem. Ook niet voor zonen en dochters. Tot het mestprobleem zich in geuren en kleuren manifesteerde.

"Voor een aantal maatregelen uit het mestactieplan konden we nochtans best begrip opbrengen", zegt Martin Braeckevelt, een plaatselijke landbouwer. Hij is eigenaar van een gemengd landbouwbedrijf. Naast de 110 koeien en 1.500 varkens die hij houdt, teelt hij ook enkele gewassen. Begin de jaren negentig besefte niemand beter dan de varkensboeren rond Wingene dat er iets moest gedaan worden aan de varkensconcentratie in hun streek. De gemeente in de buurt van Brugge werd toen opnieuw het slachtoffer van een golf van varkenspest.

Door de verstrengde controle werd vals spelen bijna onmogelijk. "De sjoemelaars zijn er al enkele jaren uit. Vroeger durfde er wel nog eens iemand een mestkar uit te rijden als het al niet meer mocht, maar het risico is te groot geworden. Als ze je betrappen, betekent dat het einde van je bedrijf". De grondige verziekers, zij die een hele beertank meteen in de gracht leegden, ging Braeckevelt desnoods zelf aangeven.

Dora Sneppe en haar man hebben een gemengd landbouwbedrijf in Hertsberge, een deelgemeente van Oostkamp, net naast Wingene. Ook zij begreep na de varkenspestgolf in '90 dat er iets moest gedaan worden aan de overbemesting, al zag ze ook de nadelen van de mestactieplannen. "De papierstapel is gigantisch geworden. Als er een biggetje geboren wordt, als er eentje sterft, als ze van de moeder weggaat, als er een bloedcontrole is, als ze getransporteerd worden, als ze verkocht worden, als de dierenarts langskomt... Telkens moet een formulier ingevuld worden".

Op een slechter moment kan de beslissing van commissaris Dimas amper vallen, vindt zowel Braeckevelt als Sneppe. Na tien jaar van zware inspanningen, kregen de Vlaamse boeren de huidige mestlimiet eindelijk in zicht. Het leek erop alsof de boeren weer iets meer opgelucht konden ademhalen. Om nog strengere mestcriteria te halen, zullen de bestaande maatregelen niet langer volstaan, denkt Braeckevelt. Op korte termijn ziet hij maar één oplossing: de overheid moet boeren subsidies geven die hen toestaan hun mest goedkoper te laten verwerken.

Momenteel kost de verwerking alleen al, de helft van wat een boer aan een varken verdient, en dat is amper leefbaar. Meer mestverwerkende bedrijven dus, maar daar hebben omwoners dan weer problemen mee: "In deelgemeente Beernem bestaat er al enige tijd het idee om zo'n mestverwerkend bedrijf te bouwen. Die plannen botsen op verzet van de omwonenden, die vrezen dat het bedrijf te veel geurhinder zal veroorzaken. Binnenkort verschijnt de zaak voor de tweede keer voor de Raad van State".

Voor Europa hebben de landbouwers geen goed woord over. "We begrijpen dat ze een scheefgetrokken situatie willen rechttrekken. Alleen, die situatie is indertijd evenzeer gecreëerd door de Belgische overheid, die jarenlang probleemloos vergunningen bleef verstrekken, als door ons. Als ze nu de overbemesting wil aanpakken, moet ze dat toch op een menselijke manier proberen te doen".

Nu lijkt het erop alsof het gezichtloze Europa enkel in cijfers en procenten denkt. Dora Sneppe kan geen enkel begrip opbrengen voor een algemene maatregel die honderd procent van Vlaanderen als kwetsbaar gebied zou invullen. Ze vindt het niet eerlijk dat iedereen moet bloeden, doordat enkelen de boel verzieken. "Niet alle gronden in Vlaanderen zijn overbemest. De beek die langs ons bedrijf loopt, is helemaal niet zwaar vervuild. Als ze in heel Vlaanderen zo'n uitgebreid netwerk hebben van meetpunten, dat ze er dan ook gebruik van maken, en alleen die plaatsen die overbemest zijn aan beperkingen onderwerpen".