KBC houdt infoavonden voor stoppende boeren: “87% heeft geen opvolger”

Geert Brys, één van de adviseurs agro bij KBC bank, heeft de afgelopen jaren al vele boeren begeleid bij hun stopzetting. Samen met Agro Economics & Innovation manager Jan Leyten staat hij ons te woord over een spijtige tendens. “De reden dat boeren geen opvolging vinden? Sommigen willen het hun kinderen niet aanraden”, zegt Brys. “Dat kan zijn omwille van rentabiliteitsredenen, maar ook door de algemene onzekerheid binnen de sector.”

Ook de jongere generatie zelf ziet dat het hard labeur op een landbouwbedrijf zelden beloond wordt met een stabiel toekomstbeeld. “Het stikstofbeleid dat vandaag in de steigers staat, zal nog voor vele stoppers zorgen”, zegt Leyten. “Veel klanten geven aan dat ze de stikstofproblematiek liever niet meer willen meemaken. Maar stoppen is geen evident proces. Daarom willen we onze klanten begeleiden naar de juiste stappen die ze moeten ondernemen.”

Bij elke infosessies zijn een dertigtal gezinnen welkom. “De sessies zijn snel volboekt, maar we houden ze bewust in kleine groepen”, zegt Leyten. “Elke situatie is namelijk anders, dus we vinden het belangrijk om na de sessies met de mensen individueel in gesprek te gaan. Dat zou niet lukken moesten we pakweg honderd gezinnen ontvangen op één avond.”

Totaalverkoop of ontmanteling?

De toenemende vraag bij boeren zette de agroadviseurs eraan om de KBC-infosessies op te starten. “Ten eerste zijn er de vragen op financieel vlak”, zegt Brys. “Hiervoor moeten we kijken naar het bedrijf zelf. Is het verkoopbaar, of welke investeringen moeten er gebeuren om het bedrijf verkoopbaar te maken? Daar begint het mee. In sommige gevallen is de onderneming simpelweg niet verkoopbaar, en moeten we dus overgaan tot een ontmanteling van de assets. Dan bekijken we welke activa er zijn in het bedrijf, en hoe we deze het beste te gelde kunnen maken. Denk maar aan de gronden, de machines, de dieren en gebouwen. Ook de NER's en de vergunningen hebben een financiële waarde.”

“Er valt moeilijk een lijn te trekken in welke bedrijven het best verkoopbaar zijn, al zien we tegenwoordig dat braadkippenbedrijven gewoonlijk makkelijker worden overgenomen”, zegt Leyten. “Veel hangt hier af van de type en de grootte van het bedrijf.”

Versnippering

“Nu, als het bedrijf verkoopbaar is, dan gaan we dat in eerste instantie proberen verkopen onder optimale condities, met het bedrijf en de grond erbij. Een melkveebedrijf zonder grond is bijvoorbeeld niets waard, dus een verkoop in zijn totaliteit is de eerste piste. Als dat niet lukt, dan zit je met versnippering van activa. En de versnippering van landbouwgrond is een alom gekende problematiek in de sector.”

Verkochte activa krijgen ook lang niet altijd een landbouwfunctie. Soms gaat het om verpaarding, soms om natuur. “We merken bijvoorbeeld dat er vanuit Natuurpunt bedragen geboden worden die de verleiding heel groot maken om ze op deze wijze ten gelde te maken. We zullen zien welk grondenbeleid Vlaanderen in de toekomst zal voeren.”

Emotioneel proces

Een stopzetting is ook een emotioneel proces en dat is nergens zo waar als in de landbouwsector, merken de adviseurs. “Ik heb nog nooit een landbouwer horen zeggen dat die blij was om te stoppen”, zegt Brys. “Als een bedrijf ten grave wordt gedragen, heeft dat ook familiaal een impact. De kinderen hebben er hun jeugd doorgebracht, meegeholpen,… en dat leidt meteen tot een ander gigantisch dilemma, want wat moet men aanvangen met de bedrijfswoning? Verhuizen of niet? Ook daar zit een niet te onderschatten emotionaliteit aan verbonden. Een plek waar drie of vier generaties heeft gewoond en geleefd van de hand doen, dat voelt heel zwaar. Vaak zit er ook een stuk schuldgevoel, om diegene te zijn die na alle voorgaande generaties moet stoppen. Dat maakt een landbouwbedrijf heel anders dan de gemiddelde kmo.”

“Veel mensen krijgen na een gesprek wel wat gemoedsrust”, zegt Brys. “Ze zitten met veel onzekerheden, en na een gesprek is er dan toch een plan. Soms een moeilijk plan met vele stappen, maar het feit dat er na jaren uitstellen eindelijk een piste is, geeft wel wat rust.”

Ouderdom

Brys en Leyten geloven dat de stopzettingsgolf niet meteen van de baan is. De gemiddelde landbouwer is 56 jaar. De wettelijke pensioenleeftijd van 65 jaar is voor boeren geen stoplicht, laat staan oranje. “We zien bedrijfsleiders van 75, 80 jaar oud die nog actief zijn als landbouwer”, zegt Leyten. “Dan komt er een fysiek probleem, en wordt het probleem van opvolging plots heel acuut.”

Erger is het wanneer een landbouwer plots overlijdt. “Een landbouwbedrijf is een heel persoonsgerelateerde exploitatie”, zegt Brys. “Als de centrale man of vrouw wegvalt, stuikt alles in elkaar. Dan is de eerste vraag of er nog iemand is die het kàn overnemen. Zo niet kom je in situaties terecht die je echt niet wil meemaken. Daarom raden we onze klanten steeds aan een overlijdensverzekering aan te gaan, om op zijn minst de financiële bekommernis uit te schakelen. Anders krijg je drama’s. En zulke drama’s hebben we helaas al te vaak zien gebeuren.”

Erfrecht

Landbouwbedrijven hebben gewoonlijk een immense totaalwaarde aan gronden, dieren en materiaal. Dat maakt dat de successierechten onder een normaal regime, quasi onbetaalbaar zijn. “In Vlaanderen bestaat er een gunstregime voor familiale ondernemingen”, leggen de experten uit. “Als de zaakvoerder een roerende schenking doet, minimaal drie jaar voor zijn overlijden, dan gebeurt de overname aan nul procent. Gebeurt dit na het overlijden, dan geldt een gunstregime van drie procent. Maar om hierop aanspraak te maken, ben je verplicht om de exploitatie nog minstens drie jaar voort te zetten. Gebeurt dan niet, dan zit je aan het normale regime van 27 procent. Grote bedragen, als je weet welk kapitaal er in het gemiddelde landbouwbedrijf zit.”

“En hier hebben we het over een schenking van ouder op kind”, voegt Leyten nog toe. “Gaat het om pakweg de nonkel die het bedrijf overlaat aan zijn neef of nicht, dan zit je in de schijf van 55 procent.”

Makkelijk honderdduizenden euro’s aan redenen om de orde toch maar op zaken te stellen, dus. Toch wordt hier te vaak mee gewacht, merken de adviseurs. “Het is ook niet abnormaal dat mensen weinig knowhow hebben wat dit betreft. Het gaat hier om omstandigheden die je slechts eenmaal in je leven meemaakt. Maar niets doen is geen optie”, zegt Leyten.

“Ook naar het nalatenschap toe kan het veel betekenen als de pater of mater familias alles geregeld heeft”, zegt Brys.

Slagveld vermijden

“De makkelijkste overnamedossiers vind je bij de gezinnen met weinig kinderen. Als er een overnamepotentieel is, kan dat naargelang de gezinssituatie financieel niet evident zijn”, zegt Leyten. “Stel dat je het ouderlijk bedrijf wilt overnemen, maar je twee broers willen ook een stuk van de koek. Dan wordt het financieel heel wat moeilijker.”

“Om het haalbaarder te maken, is er vaak een zekere gunfactor nodig”, zegt Brys. “De dingen worden snel gevoelig als er veel geld aan te pas komt. Net daarom is het vaak belangrijk dat de pater of mater familias de regie in handen neemt. Zo kan je een familiaal slagveld vermijden.”

“Nu, mensen wéten dat ook, maar ze zien er vaak tegenop om deze zaken te regelen. Dat is ook de reden waarom zoveel bedrijfsleiders hierin uitstelgedrag vertonen. Het is niet eenvoudig, maar als de zaken eindelijk geregeld zijn, en iedereen praat nog met elkaar, dan zien we zo’n last van de mensen hun schouders vallen. Zorg dus dat je bij leven alle zaken geregeld hebt, we kunnen het niet genoeg benadrukken.”

De huidige reeks infosessies van KBC gaat door in de tweede helft van november. Zowel klanten als niet-klanten zijn welkom. Meer info via deze link.