Eenzaamheid in de Vlaamse landbouw: de stille crisis

Eenzaamheid op het platteland

De Vlaamse landbouw is een dynamische sector, maar achter de boerderijfaçades op het platteland ervaren veel boeren een steeds groeiende mate van eenzaamheid. Het gevoel van isolatie kent verschillende oorzaken zoals de hoge werkdruk, het gebrek aan sociale netwerken, economische onzekerheden en strengere regelgeving. Boeren hebben vaak het idee er alleen voor te staan, zowel in het dagelijkse werk op de boerderij, als de stijgende bezorgdheid over opvolging van het bedrijf. Het gevoel van eenzaamheid wordt bovendien versterkt door de groeiende kloof tussen boer en burger, waarbij de verbinding met de oorsprong van voedsel stilaan uitdooft.

Het knagende gevoel van eenzaamheid in de Vlaamse landbouwsector werd ook pijnlijk duidelijk uit de Terzake-reportage van woensdag. De uitzending stond in het teken van de Warmste Week, waar het thema eenzaamheid dit jaar centraal staat. “Als boer werk je elke dag van de week op de boerderij. Het is heel moeilijk om een partner te vinden die zich daarin kan vinden”, vertelt een boer. Volgens hem zorgt minder waardering en een gebrek aan respect voor het gevoel “verstoten” te worden in de maatschappij. De landbouwer getuigt anoniem, wat aantoont dat er nog heel wat schaamte en taboe op het onderwerp rust.

In dit delicate klimaat komt Boeren op een Kruispunt als belangrijke steunpilaar voor boeren naar voren. Vlaamse land- en tuinbouwers kunnen bij de hulporganisatie terecht voor gratis begeleiding bij financiële, economische, psychologische, technische of sociale problemen. “Veel landbouwers zijn van nature introvert en zullen niet snel met gevoelens van eenzaamheid naar buiten treden”, vertelt directeur Els Verté. “De landbouw is een zeer gesloten sector. Vlaamse boeren hebben weinig contact met mensen buiten hun directe werkomgeving. Erfbetreders zoals dierenartsen of andere professionals komen regelmatig naar de boerderij voor werkzaamheden, waardoor de boer zelf op de boerderij blijft en weinig gelegenheid heeft om naar buiten te trekken voor sociale interactie en ontspanning. Hierdoor zien we heel wat eenzaamheid bij boeren.” Vroeger zochten landbouwers na de kerk het café op voor sociaal contact, maar nu deze traditie verwaterd is, voelen velen zich steeds verder in isolatie en eenzaamheid, zo stelt Verté.

Extra subsidie Boeren op een Kruispunt

Boeren op een Kruispunt ziet een stijgend aantal hulpvragen, met gemiddeld meer dan 20 per maand. Hierdoor neemt ook de extra druk toe op de werking van de vzw. Vandaag heeft de organisatie 11 adviseurs in dienst die elk maximaal 40 dossiers aan kunnen. Met 436 lopende dossier flirt Boeren op een Kruispunt met de eigen maximale capaciteitsgrens van 440 dossiers. Om de begeleiding van Vlaamse boeren te kunnen blijven garanderen, neemt Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) extra financiële steunmaatregelen.

“De uitdagingen van onze Vlaamse land- en tuinbouwers zijn lang niet van de baan en ook de boerenprotesten eerder dit jaar zitten nog vers in het geheugen. Daarom is het belangrijk dat land- en tuinbouwers ergens terechtkunnen met hun vragen en bezorgdheden, zoals bij Boeren op een Kruispunt. Daar staat een heel team klaar die ook voorziet in psychologische begeleiding als dat nodig blijkt”, vertelt Brouns. Voor de jaren 2022-2024 werden er al ruim 1,4 miljoen extra subsidies toegekend om nieuwe medewerkers aan te stellen. Die waren nodig omdat er in het kader van de stikstofproblematiek en de varkenscrisis van 2021 veel hulpvragen bijkwamen. Dankzij de extra subsidie van 3,5 miljoen voor de komende vijf jaar kan de organisatie haar werk blijven verderzetten.

Europees beleid

Het probleem rond eenzaamheid bij land- en tuinbouwers beperkt zich niet enkel tot Vlaanderen. Ook op Europees niveau staan politici stil bij de uitdagingen van onze boeren hoe hun werkomstandigheden én mentale welzijn structureel kan verbeteren. “Boeren verdienen meer dan ooit onze erkenning, zowel op het gebied van hun inkomen als hun mentale gezondheid. Ik pleit voor gerichte Europese acties om hun onzekerheid te verminderen, structurele bescherming tegen extreme weersomstandigheden, en een uitgebreid ondersteuningsprogramma voor jonge boeren”, vertelt Europees parlementslid Hilde Vautmans (Open Vld, Renew Europe). “We moeten ook investeren in mentale gezondheidszorg en veilige werkomstandigheden, zodat boeren gezond kunnen blijven bijdragen aan ons Europa.” Vautmans steunt de nieuw aangestelde landbouwcommissaris Christophe Hansen en nodigt hem uit om een bezoek te brengen aan de Vlaamse en Waalse boeren. “Want zonder boeren geen voedsel, geen toekomst, geen Europa”, besluit ze.

Ben je zelf op zoek naar een luisterend oor? Dan kan je terecht bij boerenopeenkruispunt.be.