Het GLB na 2013

Na 2013 wordt het Europese landbouwbeleid opnieuw bijgestuurd. Volgens welke procedure en timing zal die aanpassing verlopen? Waarover wordt er beslist en op welke manier? In dit nummer zetten we alles op een rij, zodat je binnen een helder kader kunt meedenken en jouw stem laten horen.

Van bij de oprichting van de EU had een aanzienlijk deel van de samenwerking tussen de lidstaten betrekking op de landbouw. Voor de jonge unie was dit een manier om de strategisch belangrijke voedselzekerheid te garanderen, door boeren ertoe aan te zetten om zo veel mogelijk te produceren voor een ééngemaakte Europese markt. Op die manier droeg het landbouwbeleid substantieel bij aan de socio-economische stabiliteit in Europa. Samen met het wettelijke kader voor de land- en tuinbouw groeide door de jaren het bijhorende budget. Het landbouwbeleid groeide ook mee met de uitbreiding van de Unie en werd gaandeweg aangepast aan nieuwe uitdagingen. Landbouw was en is dus belangrijk voor de EU, net zoals de EU dat ook is voor de landbouw en voor de individuele boer en tuinder.

Parcours en centen

De wereld en ook de landbouw zijn voordurend in beweging. Om het landbouwbeleid in lijn te brengen met nieuwe uitdagingen voor de sector en de maatschappij plant Europa een nieuwe bijsturing van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Hoe dat er uit zal zien, wordt onderwerp van een discussie die dit jaar aanvat en wellicht pas in 2013 zal besloten worden. De eerste stappen liggen wel reeds vast: tegen eind dit jaar zal de Europese Commissie, het uitvoerend orgaan en als dusdanig de Europese tegenhanger van de regering op nationaal niveau, een eerste hervormingsvoorstel formuleren. Dat wordt dan besproken door het Europees Parlement en door de Raad van de EU, het Europese besluitvormingsorgaan waarin de nationale ministers vertegenwoordigd zijn. Nadat deze instellingen hun opinie over dit voorstel gegeven hebben, legt de Commissie, normaal tegen midden 2011, nieuwe wetsvoorstellen ter stemming voor die de gemaakte afspraken moeten concretiseren.

Midden 2011 moet ook een voorstel over de Europese uitgaven na 2013 op tafel liggen.

Parallel met de discussies over de hervorming van het landbouwbeleid buigen de Europese instellingen zich over de verdeling van de Europese middelen over de verschillende beleidsgebieden na 2013. Hoe groot dient de EU-begroting te zijn en waarheen kunnen de centen gaan? Verdient landbouw nog steeds dezelfde budgettaire aandacht? Hoeveel middelen dienen te gaan naar de strijd tegen klimaatverandering, naar onderzoek, naar migratie, etc.? Tegen midden 2011 moet ook daarover een eerste cijfermatig voorstel op tafel liggen. Zeker nu de economische crisis de druk op alle budgetten heeft verhoogd, worden deze besprekingen vanuit landbouwhoek met argusogen gevolgd. Meer en meer andere beleidsgebieden claimen een groter deel van het totaalbudget. Ook sturen de nieuwe lidstaten verder aan op een gedeeltelijke herverdeling van de landbouwmiddelen omdat zij vinden dat ze inzake inkomenssteun onheus behandeld worden.

Overleg met burgers en betrokkenen

‘Een sterk Europees landbouwbeleid is onmisbaar om economische en ecologische groei in de Europese Unie te realiseren.’ Dat zei Dacian Ciolos, EU-commissaris voor Landbouw en Platteland, midden april in een debat over de aangekondigde hervorming van het landbouwbeleid. De Europese commissaris hecht erg veel belang aan de mening van de Europese burgers, boeren en tuinders over de richting die het landbouwbeleid uit moet. Om tot een zo gedragen mogelijk voorstel te komen, riep hij daarom op om een breed maatschappelijk debat over de kwestie te voeren. Concreet lanceerde hij een minisite waar iedereen tot juni kon reageren op een aantal concrete vragen over het toekomstig landbouwbeleid. Midden juli wil Ciolos de resultaten van deze bevraging presenteren op een Europese conferentie in Brussel.

Een Vlaams standpunt komt er pas als de Commissie haar eerste hervormingsvoorstel bekendmaakt.

De voorbije maanden is ook op Vlaams niveau heel wat werk verricht om eind dit jaar doordacht en met respect voor de vele belanghebbenden op het komende voorstel van de Europese Commissie te kunnen inspelen. Het Departement Landbouw en Visserij stelde in maart een discussiedocument voor met een visie op het gemeenschappelijk landbouwbeleid vanaf 2013. Alle middenveldorganisaties - landbouworganisaties, ngo’s, vertegenwoordigers uit de industrie en de distributie - konden hierover tijdens een consultatiedag in debat treden met elkaar. Een officieel Vlaams standpunt is hieruit niet gedestilleerd maar de elementen die toen aan bod kwamen zijn een belangrijke input voor toekomstige Vlaamse standpuntvorming in dit dossier, in Belgische of Europese context.

Een blik op de toekomst van het GLB

Lees ook:

18 quotes uit het publiek debat

Wat zijn nu de belangrijkste uitdagingen waarop het nieuwe GLB moet inspelen? Naast de gestegen druk op de overheidsbudgetten en de verder groeiende nood aan verantwoording voor het gevoerde beleid, wijst de landbouwadministratie in haar zestig pagina’s lange nota op een aantal sterk veranderende omgevingsfactoren voor de Europese landbouw. De sterk stijgende wereldvoedselvraag, de klimaatwijziging, de toenemende schaarste inzake natuurlijke hulpbronnen, de groeiende wereldhandel, de verdere globalisering en de vraag naar een verduurzaming van consumptie en productie: stuk voor stuk zijn dit ingrijpende evoluties waarop de landbouwsector zich, ondersteund door het EU-beleid, moet trachten voor te bereiden. Zonder daarbij de gevolgen van de economische crisis uit het oog te verliezen. Ook in de visie van Ciolos komen de meeste van deze uitdagingen terug. Daarnaast legt hij de klemtoon op het belang van diversiteit voor het GLB. Hij vindt dat de regionaal verschillende producten en werkwijzen als troef versterkt moeten worden. In plaats van te streven naar één landbouwbeleid dat voor iedere lidstaat past, wil hij naar een Europees kader evolueren waarin iedere regio, afgestemd op de eigen noden, een aantal klemtonen kan leggen.

Zowel de Vlaamse landbouwadministratie als Commissaris Ciolos reiken momenteel enkele denkpistes aan over wat dit dan voor het toekomstig landbouwbeleid zou kunnen betekenen. Zonder in details te treden, halen we hieronder enkele belangrijke elementen aan:

1. Het Europese markt- en prijsbeleid moet worden gemoderniseerd. Landbouwbedrijven en hun partners in de keten dienen een grotere rol te spelen bij het beheer van het aanbod en de prijs van landbouwproducten en bij het beheer van risico’s, onder andere via meer samenwerking tussen producenten. Daarnaast is er nood aan moderne Europees gestuurde mechanismen die abnormale prijsschommelingen afvlakken voor Europese producenten en consumenten.
2. Er moet een oplossing gevonden worden voor het huidige systeem van directe inkomenssteun, dat aan felle kritiek van binnen en buiten de landbouwsector onderworpen is. Algemeen blijft er een breed gedragen verantwoording voor het behoud van directe steun. Maar in de toekomst zal de verdeling en toekenning van deze steun anders moeten gebeuren.
3. Het GLB moet bijdragen aan een meer duurzame en meer competitieve landbouw. Om hierin te slagen heeft de sector ook nood aan een versterkt en verruimd investeringsbeleid, met meer oog voor duurzaamheidscriteria. Tegelijk zijn echter ook meer centen nodig om de uitvoering van publieke (milieu)diensten te vergoeden.

Meer weten?

www.vilt.be (> Duiding > Na 2013), http://ec.europa.eu/agriculture (> Landbouw > Na 2013). Voor informatie over de discussienota contacteer: wim.haentjens@lv.vlaanderen.be