Machinebouwer voor biologische sector moet het van gangbare boeren hebben
Door de slechte conjunctuur in de biologische markt, heeft de verkoop aan gangbare boeren de overhand genomen bij Bionalan, een Franse machinebouwer die zich richt op de biologische markt. Gelijkaardige geluiden waren ook te horen bij andere machinebouwers op de Tech&Bio beurs in Zuid-Frankrijk waar een delegatie Vlaamse boeren inspiratie opdeed. “Doordat er steeds meer gewasbeschermingsmiddelen uit de markt gehaald worden en afnemers steeds meer individuele duurzaamheidseisen stellen, zit mechanische onkruidbestrijding in de lift. Bovendien is de kwaliteit van schoffelmachines sterk verbeterd.”
Machinebouwer Bionalan was één van de drie bedrijven die op de Tech&Bio beurs in Zuid-Frankrijk deze week in de prijzen viel met zijn mechanische onkruidtrekker. Het gaat om een machine met een balk van zes meter lang die over de gewassen gaat en waarbij ronddraaiende wielen in tegenstelde richtingen elkaar raken en zo onkruid uit de grond meenemen of zaaikoppen vernietigen.
Waar de machinebouwer veelal biologische landbouwers of loonwerkers tot zijn klanten rekende, krijgt het tegenwoordig steeds meer vraag vanuit de gangbare landbouw. “Dit jaar hebben we zelfs meer machines aan gangbare boeren verkocht, maar dat heeft ook veel te maken met de moeilijke tijd in de biologische teelt waardoor de investeringsdrang er laag ligt”, klinkt het op de stand.
Onkruidtrekken voor de bietenteelt
De onkruidtrekker is bedoeld voor de bieten- en cichoreiteelt. “In deze teelten zijn er veel problemen met overblijvende onkruiden zoals melganzevoet, ook in de gangbare teelt waar chemische bestrijdingsmiddelen steeds minder goed werken”, aldus de machineverkoper. Sander Bernaerts, adviseur biologische landbouw met klanten in Nederland en België en onderdeel van de Vlaamse delegatie op de Tech&Bio beurs, is onder de indruk van de machine en voorspelt een opmars van dit soort machines de komende jaren.
Een andere machine van Bionalan is de onkruidsnijder die hogere snelheden haalt dan de onkruidtrekker. Deze balk kan tot meer dan anderhalf meter hoog, net boven het gewas, gelift worden en kan hierdoor ingezet worden in bijvoorbeeld de graanteelt. “In de conventionele graanteelt zijn er veel problemen met onkruiden als duist en distel”, klinkt het.
Doordat er steeds meer chemische bestrijdingsmiddelen uit de markt gehaald worden en omdat sommige afnemers al individuele duurzaamheidseisen stellen aan de productie, zijn gangbare boeren volgens Bernaerts steeds meer op mechanische bestrijding aangewezen. Dat wordt beaamd door Tom Destoop van AgriBevents, de organisator van Werktuigendagen dit weekend, waar alternatieve onkruidbestrijding een essentieel thema op de beurs is. “De problematiek rond gewasbeschermingsmiddelen blijft actueel. Onder meer daardoor zien we dat alternatieve onkruidbestrijding niet langer exclusief voorbehouden is voor de biosector.”
Ook de Vlaamse overheid stimuleert mechanische onkruidbestrijding en lanceerde recent een ecoregeling voor mechanische onkruidbestrijding als onderdeel van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) waar al verschillende gangbare akkerbouwers gebruik van maken. Deze boeren profiteren bovendien van de verbeteringen die machinebouwers de voorbije decennia hebben gemaakt, mede onder impuls van de biologische markt. “Machines voor mechanische onkruidbestrijding zijn de voorbije jaren ook heel veel beter geworden en kunnen effectief ingezet worden”, zegt Bernaerts.
Makkelijk instelbare schoffelmachine
Een voorbeeld van een doorontwikkelde machine is de Chopstar prime cultivator van de Oostenrijkse Einbock die op de Tech&Bio zijn debuut maakte. De schoffelmachine, die eveneens als beste innovatie in de prijzen viel op de biobeurs, onderscheidt zich volgens de beursjury door zijn snelle instelbaarheid. Met dezelfde sleutel en een halve slag zitten de schoffels los en kunnen ze zijwaarts geschoven worden. Ook de vingerwieder is met dezelfde sleutel met weinig moeite te bedienen. Bernaerts: “Het instellen van een ploeg duurt al snel langer dan anderhalve uur met twee man. Als het instellen sneller gaat, kun je dus kostbare tijd besparen.”
Ook Bert Vandergeynst, bioboer uit Tongeren, is onder de indruk van de vindingrijkheid van de Oostenrijkse constructeur. Volgens hem komt dit mogelijk ook de kwaliteit van het schoffelwerk ten goede. “Normaal zijn alle stukken met bouten vastgemaakt en kost het behoorlijk wat kracht en werk om zaken te verstellen op maat van de teelt. Vaak wordt dit dan ook overgeslagen waardoor niet het gewenste resultaat behaald wordt.”
Combinatie met klassieke bestrijding
De Nederlander Menno Looman van Hoaf, fabrikant van onkruidbranders geeft ook aan dat het ook moeilijker is om personeel te vinden "dat met chemie wil werken". De onkruidbrander die zijn bedrijf op de Franse beurs toonde, kan volgens hem ook een onderdeel zijn van een bredere onkruidbestrijdingsstrategie waar ook chemische bestrijding plaatsvindt, bijvoorbeeld in de aardappelteelt. “Ook liggen er mogelijkheden in de groenteteelt. Na de teelt moet je niet meer spuiten, maar branden. Dan ligt ook het teeltbed eerder klaar.”
Alhoewel de kwaliteit van schoffelmachines in de lift zit, zijn niet alle oplossingen weggelegd voor gangbare telers. Zo is bijvoorbeeld de Garford Inrow een gesofisticeerde schoffelaar die in de rij, rond de planten schoffelt. “Dat is alleen voor de duurdere, intensievere teelten weggelegd, zoals bijvoorbeeld groenten”, vertelt Karel Dewaele die zowel gangbare als biolandbouw bedrijft in Stavele aan de Franse grens.
Na de overname van het ouderlijke bedrijf enkele jaren geleden heeft hij de transitie naar biologische landbouw ingezet op zijn bedrijf. Inmiddels vallen 30 van de 55 hectare onder het biolabel en teelt hij granen, groenten voor de diepvriesindustrie, pompoenen en kikkererwten. Op termijn wil de West-Vlaming zijn hele bedrijf naar bio omschakelen, maar dat wil hij liever in stapjes doen. Mechanische onkruidbestrijding is daar onderdeel van, maar het gaat natuurlijk verder dan dat.”
Robot versus paard
Over gesofisticeerde, kapitaalintensieve schoffelmachines gesproken: op de bio-beurs in Zuid-Frankrijk werden frequent demosessies verzorgd met robotschoffelaars. De dure robots lijken nog niet voor directe intrede klaar, maar experts geloven wel degelijk in de toekomst als een verdere ontwikkeling ook de prijs zal drukken. Kleine machines zijn beter voor de bodemstructuur. Bovendien maakt de autonomie het mogelijk de machines zelfstandig in het veld te laten en speelt de factor arbeid ook geen rol. De factor arbeid was lang de trekker van de schaalvergroting in de landbouwmechanisatie.
Een andere, vermoedelijk beperktere groep landbouwers ziet juist toekomst in paardentractie. Het grote contrast tussen robotschoffelen en onkruid wieden met paarden was duidelijk zichtbaar op de biobeurs, waar beide technieken op naburige percelen gedemonstreerd werden. Tijdens de twee beursdagen vonden er frequente schoffeldemonstraties plaats met paardenkracht tussen de wijngaarden en ook in de groenteteelt. In wijngaarden, vooral op moeilijk begaanbare, bergachtige gebieden is de inzet van paarden nooit verdwenen. “Paarden zijn in berggebieden en in kleine wijngaarden of bossen (bosbouw, red), met weinig draaimogelijkheden, onmisbaar”, vertelt de Franse landbouwer-paardentrainer Pascal.
In de tuinbouw wordt de terugkeer van paarden- en ezeltractie volgens hem vooral getrokken door biologische groentetelers die veel waarde hechten aan een goede bodemstructuur. “Bovendien is een paard een goedkoper alternatief voor de trekker en verbruikt hij ook geen brandstof.” De Fransman traint paarden voor land- en tuinbouwactiviteiten bij anderen, maar ook op zijn eigen bedrijf past hij paardentractie toe. “Bij de teelt van Melissa”, preciseert hij. “Daar staan de rijen dicht op elkaar en is het gewas er gevoelig voor verdrukking. Met de paarden kan ik gerichter schoffelen. Bovendien zorgen de paardenvoeten voor minder verdichting van de bodemstructuur en is het vooral bij nattere omstandigheden een mogelijk alternatief.”
Oeroude traditie met moderne middelen
Bij de demonstraties wordt in sommige gevallen gebruik gemaakt van een ploeg die tientallen jaren oud is, of een moderne uitvoeging ervan. Een atypische waarneming bij al die paardenkracht is een elektronisch kastje dat aan de disselbomen is gemonteerd. “Dat kastje meet de inspanningen die het paard moet verrichten. Dat is vooral nuttig voor boeren die net beginnen met paardentractie. Na verloop van tijd kunnen ze zelf aanvoelen of een paard op zijn gemak is met de werkdruk.”
Alhoewel de opmars van paarden- en ezelkracht bij onze zuiderburen moeilijk te peilen is, lijkt er al enkele jaren vraag naar. Dat blijkt niet alleen uit het aanbod van nieuwe schoffelsystemen voor paarden, maar ook uit het bestaan van de organisaties die bezig zijn met dierlijke tractie. Sinds 2013 kent het land bijvoorbeeld ook een nationale school voor tuinbouw met ezels.
Ook in ons land zijn mensen die zich inzetten voor de terugkeer van de paarden op de Vlaamse velden. Zo zet de Vlaams-Brabantse vereniging “Voermannen van nu“, die zeven jaar geleden werd opgericht, zich in om de traditie van het werken met trekbaarden in leven te houden. De hobbyvereniging organiseerde op 17 september een demonstratie weidebewerking met paarden in Wezemaal bij Rotselaar, zo lezen we op Facebook.
Loonwerker met werkpaarden
In het vlotter toegankelijk Vlaanderen worden paarden vooralsnog slechts beperkt professioneel ingezet door een enkele agro-ecologische landbouwers. Zo zet Groentelaar, een kleinschalig biologisch tuinbouwbedrijf in het Pajottenland regelmatig werkpaarden in. Zij doen daarbij een beroep op Hanno Corentin, zaakvoerder van Cordova, een ecologische loonwerkers-tuinaanlegbedrijf dat drie actieve werkpaarden heeft. “Onze klanten bestaan uit kleinschalige biobedrijven (Groentelaar, Rijk Bos Bloemen, Perkuus, red.) private eigenaren en de overheid voor werkzaamheden in bossen”, zegt Corentin.
In sommige gevallen heeft het gebruik van trekpaarden ook een marketingfunctie en kan het gebruikt worden om bezoekers aan te trekken. “Daarnaast is het goed voor het bodemleven. We worden daarom ook ingezet in de wijnbouw. Wijnbouwers rijden met hun tractoren vaak over hetzelfde spoor waardoor er bodemverdichting optreedt. Door met paarden te werken, heb je daar veel minder last mee. Maar het gaat uiteraard veel langzamer.”
