Exotische planten ontsnappen uit de stad door droogte en hitte

De grote hoeveelheden geplaveide oppervlakken in de stad absorberen overdag veel warmte waardoor het in de stad warmer is dan op het platteland. Dat verschijnsel wordt ook wel het "stedelijk hitte-eiland"-effect genoemd. De indeling van de gebouwen vormt bovendien 'stedelijke canyons' met verminderde windsnelheid, die gemakkelijk warmte vasthouden. Die warmte wordt geaccumuleerd door de zon, maar ook door menselijke activiteiten zoals airconditioners.

“De hete lucht omhult de steden als een deken op warme dagen”, legt Jonas Lembrechts (UAntwerpen) uit. “Bovendien is de bodem in de stad vaak droger dan op het omringende platteland: er vloeit meer water weg, en de extra warmte zorgt voor snellere verdamping.”

Wetenschappers vermoedden daarom al langer dat dit warmere en drogere stadsklimaat, dat in onze streken overeenkomsten vertoont met een mediterraan klimaat, soorten zou aantrekken die de voorkeur geven aan die omstandigheden. Dit blijkt nu het geval te zijn voor exotische boomsoorten, zegt nieuw onderzoek van de universiteiten van Antwerpen en Luik.

Probleemsoorten in de toekomst?

Exotische plantensoorten verkiezen dus eerder de Belgische steden dan het koelere platteland. Maar "zomers als deze zouden ertoe kunnen leiden dat deze soorten zich overal vestigen," waarschuwen de onderzoekers. De zomers worden immers droger en warmer en de winters zijn niet meer zo koud als vroeger. Daardoor worden de omstandigheden voor hun ontwikkeling gunstiger.

Zo zullen uitheemse planten in stedelijke gebieden, zoals de hemelboom of de Anna Pauwlona-boom (zie foto bovenaan), zich waarschijnlijk verspreiden naar het platteland. Deze verspreiding zou dan ten koste kunnen gaan van de inheemse biodiversiteit op het platteland, die al verzwakt is door droogten en hittegolven. 

Schaduw vermijdt hittestress

Ondanks de voorkeur van tropische boomsoorten voor het stadsklimaat, hadden alle soorten in de studie – uit warmere of koelere inheemse klimaten – tijdens hittegolven te lijden onder hitte en blootstelling aan de zon. Daarentegen hadden ze allemaal lagere stresswaarden wanneer ze groeiden op schaduwrijke plekken, hetzij van gebouwen, hetzij van bomen.

Lembrechts: “Hoewel de aanwezigheid van stedelijke structuur dus voor veel hogere temperaturen zorgt dan hoge vegetatie, wordt dat koelende effect van de vegetatie deels tenietgedaan tijdens periodes van extreme droogte. De droge vegetatie kan namelijk geen evapotranspiratie meer verrichten (niet meer zweten waardoor de lucht niet meer wordt afgekoeld, red.), wat bijvoorbeeld zichtbaar is wanneer men in de buurt van gewassen of over door de zon verschroeide gazons loopt.”

Deze resultaten suggereren dat tropische soorten evengoed last hebben van stress tijdens een hittegolf zoals hun tegenhangers uit koelere regio’s, maar dat zij beter met zulke langere periodes van stress kunnen omgaan. 

Raadpleeg de volledige studie online: Woody invaders from contrasted climatic origins istribute differently across the urban-to-rural gradient in oceanic Europe – Is it trait-related?