Belangrijkste elementen EU-landbouwhervorming

Die hervorming gaat in op 1 januari 2005. Dit geeft de Europese boeren nog enige tijd om zich aan te passen. Toch is het te laat om de eigen premies nog op te krikken. De premies vanaf 2005 zullen gebaseerd zijn op de realiteit van voor 2003. Die premies worden grotendeels losgekoppeld van wat de boeren effectief produceren. Er zullen forfaits worden berekend op basis van de productie en eigendom in de referentieperiodes 2001-2003.

Voor akkerbouw komt er een ontkoppeling voor 75 procent. Dit wil zeggen dat er per vierkante meter akker drie kwart zal worden betaald van wat vroeger betaald werd voor de produktie op dat land. Het overige kwart blijft gekoppeld aan de produktie. Hiermee wil men vermijden dat bepaalde teelten in bepaalde gebieden zouden uitsterven. Enkele landen wilden een beperkte koppeling ook behouden om zo nog ietwat greep te hebben op de productieniveau's.

Op akkers met een premie zal het verboden zijn fruit, groenten of aardappelen te telen. Dit zou namelijk oneerlijke concurrentie zijn aan die tuinbouwers die zonder subsidies telen momenteel. Voor fruit en groenten kent het EU-landbouwbeleid namelijk geen subsidies toe.

Voor runderen mogen de lidstaten grotendeels zelf kiezen hoe ze ontkoppelen. Er zijn drie mogelijkheden: ofwel alles ontkoppelen uitgezonderd de slachtpremie, ofwel alles ontkoppelen uitgezonderd de premie voor zoogkoeien en de slachtpremie voor veertig procent, ofwel alles ontkoppelen uitgezonderd de stierpremie voor 75 procent. Bovendien krijgen de lidstaten de mogelijkheid het ontkoppelde deel om te zetten in een 'graslandpremie'.

Jean-Pierre De Leener van het Vlaamse kabinet-landbouw is overigens niet zo tevreden met de grote nationale vrijheid. Verwacht mag worden dat nogal wat Europese stieren naar Spanje zullen verhuizen, waar er wellicht die koppeling blijft bestaan. Een land dat de slachtpremie deels gekoppeld houdt, zal dan weer een toevloed van slachtrijpe dieren krijgen. De "hernationalisering" van het EU-landbouwbeleid is wel beperkt gebleven tot de runderen. Op alle andere punten gelden de regels voor de gehele Unie.

De interventieprijs waarmee de EU de productie van granen, boter en melkpoeder steunt, zal verlaagd worden om meer in overeenstemming te zijn met de prijzen op de wereldmarkt. Voor Frankrijk was de prijsverlaging voor granen - met 2,5 procent - een probleem, voor België de prijsverlaging voor boter - met 25 procent gespreid over vier jaar. Er is echter voor boter een ruime compensatie voor de boeren afgesproken, voor granen werd de prijsverlaging uiteindelijk zelfs helemaal geschrapt.

De EU-landbouwsubsidies gingen in het verleden vooral naar de productie en slechts voor een klein deel naar plattelandsontwikkeling. Vanaf 2003 zal drie procent verschuiven van de 'eerste pijler' naar de 'tweede pijler'. Vanaf 2004 wordt dat vier procent, vanaf 2005 vijf procent. Het discussiepunt was hier in welke mate die verschuiving binnen de landsgrenzen van de lidstaten gebeurt. EU-commissaris voor landbouw Franz Fischler wou eerst het overgrote deel op Europees niveau herverdelen. Dit heeft hij moeten inslikken. Tachtig procent van de herverdeling blijft in hetzelfde land.

Er zijn twee grote redenen voor de huidige landbouwhervorming: de WTO-onderhandelingen en de uitbreiding van de Europese Unie. Ontkoppeling is hét antwoord op de eerste reden, financiële discipline het antwoord op de tweede reden. De Europese staats- en regeringsleiders hebben al afspraken gemaakt over hoeveel het landbouwbeleid mag kosten tot 2013. Het gaat om een stabilisatie van de huidige uitgaven. In de feiten is dat een gestage besparing, vermits het aantal lidstaten dat geniet van het geld stijgt van 15 naar 25, daarna 27, 28, .. . De EU-Commissie wil daarom nu al een mechanisme afspreken over de wijze waarop de premie van iedere individuele boer zal gekort worden. De EU-lidstaten -op Spanje na- zijn het principieel eens met de discipline, maar willen geen te strak automatisme installeren op dit moment. De korting zou immers pas vanaf 2008 nodig zijn, zo wordt geschat. Het is dit punt dat woensdagavond als enige nog op de onderhandelingstafel bleef liggen.