"Markttoegang even belangrijk als ontwikkelingshulp"

De Europese Unie kan haar onderhandelingspositie nog iets versoepelen, "maar de marge is beperkt". Dit zegt minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (VLD) na een gesprek met directeur-generaal Pascal Lamy van de WTO. In de komende dagen moet er meer duidelijkheid komen. De Gucht vloog naar het WTO-hoofdkwartier op een cruciaal moment van de Doha-onderhandelingen, aangezien de gesprekken over verdere liberalisering van de wereldhandel die in december in Hong Kong tot een politiek akkoord moeten leiden.

Momenteel zitten de onderhandelingen geblokkeerd op een onderdeel van de gesprekken over landbouw. Europa moet een voorstel doen over de opening van de eigen markt voor landbouwproducten uit derde landen. Tot nog toe werpt Europa te hoge tolmuren op en de verlaging die al beloofd is is voor een aantal andere handelsblokken en landen te beperkt. Vooral Frankrijk wil niet dat de Commissie al te veel toegevingen doet inzake landbouw. Op een vergadering van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken vorige week werd Frankrijk teruggefloten. Toch heeft de vergadering het Europese standpunt min of meer vastgezet.

Die geringe soepelheid van Europa is een directe bedreiging voor de Doha-ronde. Zowat alle WTO-leden eisen van de VS en van Europa toegevingen inzake landbouw: minder interne subsidies, afschaffing van de exportsubsidies en het afbouwen van tolmuren. Zowel de VS als de EU hebben de eerste twee punten geregeld. Het enige wat nog ontbreekt, is een stevige EU-belofte inzake markttoegang.

Lamy heeft aan De Gucht gezegd pessimistisch te zijn. In de komende dagen moet Europa bewegen, of Doha faalt. Volgens De Gucht zorgt Lamy voor enige dramatisering, om zo de onderhandelaars onder druk te zetten. Toch geeft de minister toe dat hijzelf ook niet veel marge meer heeft. De Waalse en Vlaamse ministers van Landbouw, gesteund door hun federale collega, verhogen de druk op De Gucht.

Commissielid Mandelson is bereid een ambitieuzer voorstel te doen. "Als we meer goederen en diensten willen afzetten in de grote ontwikkelingslanden, moeten we onze markt meer openstellen voor hun landbouwproducten", zei Mandelson maandag. Volgens EU-bronnen komt er vrijdag een nieuw Europees voorstel over de invoertarieven voor landbouwproducten. Maar of die tariefdalingen voldoende zullen zijn voor de VS en andere grote landbouwlanden, is verre van zeker. De VS en Brazilië willen de tarieven gemiddeld met de helf zien dalen. En waarnemers verwachten niet dat de Commissie zo ver zal gaan.

Toch stelt De Gucht dat een betere markttoegang het allerbelangrijkste is voor de ontwikkelingslanden. "Minstens zo belangrijk als 0,7 procent ontwikkelingshulp." De 148 lidstaten van de WTO hebben bij de start van de ronde, in Doha in 2001, beloofd speciale aandacht te besteden aan de noden van de armste landen. De Gucht gelooft zelf wel in het welslagen van Doha. Al zal het ambitieniveau inzake landbouw lager liggen dan gehoopt, dus zal ook de liberalisering voor goederen en diensten beperkter zijn dan oorspronkelijk gepland.

Het is belangrijk in december tot een politiek akkoord te komen, om dit in 2006 juridisch uit te werken. Dit duurt namelijk vele maanden. De tekst van de Uruguay-ronde, de vorige ronde, beslaat 27.000 bladzijden. Het Doha-akkoord moet zeker volgend jaar afgerond worden. De Amerikaanse regering heeft slechts tot midden 2007 speciale volmachten van het Congres. Als Hong Kong mislukt, is een multilateraal handelsakkoord voor vele jaren onmogelijk. "We komen stilaan in de fase dat we ook moeten denken over de kostprijs van een mislukking", dramatiseert De Gucht.